Ii-qism: elektromagnetizmdan laboratoriya ishlari to’plami

Sinov savollari

1. 
   Elektrolit deb nimaga aytiladi?
   
2. 
   Elktroliz deb nimaga aytiladi?
   
3. 
   Elektrolitik dissotsiatsiya deganda nimani tushunasiz?
   
4. 
   Elektrolitik dissotsiatsiya darajasi deganda nimani tushunasiz?
   
5. 
   Elektroliz uchun I va II-qonunlarni tushuntiring.
   
6. 
   Umumlashgan elektroliz qonunini tushuntiring.
   
7. 
   Faradey soni nechga teng va qanday topiladi?
   
8. 
   Ishni bajarish tartibani tushuntirin.
   
9. 
   Ishga xulosa qiling.
   

2.8. O’TKAZGICH QARSHILIGINING TEMPERATURAGA BOG’LIQLIGINI O’RGANISH.


Ishning maqsadi: 1. O’tkazgichlar solishtirma qarshiligining temperaturaga bog’ligini o’rganish. 2. O’tkazgich qarshiligining temperaturaga bog’lanish grafigini chizishni o’rganish.
Kerakli asbob va qurilmalar: Quvur shaklidagi qizdirgich (katta quvvatdagi PEV turidagi simli qarshilik), termopara (termometr), ampermetr va voltmetr. O’tkazgichlar: nixrom, volframdan yasalgan spirallar, o’zgarmas tok manbai.
Nazariy qism
Metall o’tkazgichlarda elektr tokini o’tkazuvchi zaryadli zarrachalar, ya’ni elektronlar mavjud. (konsentrasiyasi-10²⁸m^-3) bo’lib, ular maydon ta’sirida o’rtacha 10^-4m/s tezlikda harakatlanadi. Suyuqliklarda elektr tokni musbat va manfiy ionlar, gazlarda esa musbat va manfiy ionlar hamda elektronlar o’tkazadi. Bu o’tkazgichlardagi o’tkazuvchanlik xossasi tashqi ta’sir, ya’ni issiqlik, nurlanish ta’sirida o’zgaradi: metallarda o’tkazgich qarshiligi ortadi; siyuqlik va gazlarda, aksincha, kamayadi.
Metall o’tkazgichning qarshiligi uning materiali turiga, uzunligiga ko’ndalang kisimga bog’liq bo’ladi: (1)
bunda: R-o’tkazgich qarshiligi:, Om; p-o’tkazgichning solishtirma qarshiligi, Om x m. L va S-o’tkazgichning uzunligi va ko’ndalang kesim yuzi.
O’tkazgichning T=273,15 K (0⁰C) va ixtiyoriy biror T temperaturadagi qarshiligi quyidagi ifodalardan aniqlanadi:
yoki
U holda o’tkazgich qarshiligining temperaturaga nisbatan o’zgarishini quyidagicha ifodalash mumkin: (3)
bunda α – qarshilikning temperature koeffisiyenti.
Metallar uchun α=0, suyuqliklar uchun α=0. Toza metallar uchun =1/273K^-1, ayrim eritmalar uchun α=-2x10^-2K^-1.
Eslat ma: Temperatura Syelsiy shkalasida o’lchangan (3) formula boshqacha ko’rinishda ifodalanadi.
Demak: (2) va (3) ga qo’yib, undan solishtirma qarshilik bilan temperaturaviy koeffisiyent orasidagi bog’lanishni quyidagicha yozish mumkin:
p=p₀(1+αt)=p₀αT
O’tkazgich solishtirma qarshiligining temperaturaga bog’liqligi p₀=f(T) grafikgi (1-rasm) orqali ifodalanadi. Demak, temperatura ortgan sari o’tkazgichning solishtirma qarshiligi ortib boradi.