Ii bob. Moddalarning hosil bo`lishi haqidagi dastlabki ta`limotlar

galenit –  qo`rg’oshin – kumush – oltin 

 

Bu  o`z  navbatida  yangi  firib  va  nayrang  ishlatuvchi  olchoqlarning  butun 

avlodini  paydo  qildi.  Ular  oltin  rangli  metallning  olinishini  oltin  olish  bilan 

qiyoslashardi va sof oltin olishdan ko`ra bu jarayon ancha oson ham edi. Bizning 

kunlargacha  bajargan  ishlari  haqidagi  ma`lumotlar  etib  kelgan  aleksandriyalik 

alkimyogar Mende shahridan chiqqan Bolos Demokritosdir (uni Psevdo-Demokrit 

ham  deyishadi).  D.  Bolos  tomonidan  yozilgan  “Fizika  va  mistika”  kitobi  to`rt 

qismdan  iborat,  har  bir  qismi  bir  metall  yoki  moddaga  bag’ishlangan:  oltin,  

kumush,    qimmatbaho  toshlar    va    yoqut.  Metallarning  transmutatsiyasi  ham 

dastlab  D.  Bolos  tomonidan  izohlangan.  To`rt  element-stixiyalar  bir-biriga  o`tadi 

degan qadimiy faylasuflarning ta`limoti asosida transmutatsiya hodisasi o`rganildi. 

eramizning  300-yillarida  Misrning  Panapolisshahrida  yashagan  yunon-misr 

alkimyogari  Zosim  o`z  davrida  ma`lum  bo`lgan  barcha  ishlab  chiqarish  

jarayonlarining 

retseptlarini 

yig’ib 

va 

Aleksandriya 

kutubxonasidagi 

adabiyotlardan foydalanib  28 dan ortiq asarlar yozganligi tarixda ma`lum.  

 

Bizgacha  to`liq  etib  kelmagan  bu  asarlarda  avvalgi  500-600  yil  davomida 

yashab  o`tgan  barcha  donishmand  va    kimyogar  hunarmandlarning  ishlari 

birlashtirilgan.  jumladan,  uning  asarlarida  bir  qator  laboratoriya  jihozlari  va 

distillash jarayonlari berilgan, metallar transmutatsiyasi va falsafiy tosh g’oyalari 

sodda ko`rinishda keltirilgan.  

 

Qadimgi  Rimliklar  dinastiyasi  davrida  yunon  madaniyati  butunlay 

tubanlikka yuz tutdi. Aleksandriya akademiyasining binolari xristianlar tomonidan 

bir necha marta buzildi, talon-toroj qilindi, kutubxonadagi kitoblar yoqib tashlandi.  

---

 

59 

Arablar  Misrni  640  yillarda  bosib  olishdi,  deyarli  shu  davrdan  boshlab 

Aleksandriya akademiyasi o`z faoliyatini tugatdi. 

 

Rim imperatori Diokletian (

 245-316 yy.

)  tang ahvolda qolib va zaiflashgan 

mamlakat  iqtisodining  qulashidan  qo`rqib,  arzon  oltin  olish  haqidagi  barcha 

alkimyoviy  asarlarni  yo`qotish  haqida  hukm  chiqardi.  Alkimyogarlar  quvg’inga 

uchradi, ularning  ba`zilari  o`sha paytda  rivojlanib kelayotgan eron davlatiga  o`tib 

ketishdi.  Rim  imperiyasiga  qarshi  kurashda  alkimyogarlarning  bilimidan 

foydalanmoqchi  bo`lgan  eron hukmdorlari  ularga  xayrixohlik bildirishdi va qabul 

qilishdi.  Bu  davrdan  boshlab  eronshohlar  davlatining  eng  yuqori  rivojlanish 

cho`qqisi  eramizning  550  yillarigacha  davom  etdi  va  eroniylar  davlati  bundan 

unumli foydalandi.