Ii. Боб Фуқаро ва ишлаб чиқаришга мўлжалланган биноларнинг ёнғин хавфсизлиги

Электр тақсимлаш қурилмалари. Тузилиши, вазифаси ва хиллари. Электр тақсимлаш қурилмаларини танлаш, монтаж қилиш ва ишлатиш қоидалари /2; 3; 6; 7; 8; 11; 12; 14; 15/

Электр тақсимлаш қурилмаларининг вазифаси, тузилиши ва ишлаш принципларини ҳақида тушунча бериш, уларнинг хилларини кўрсатиш ва уларнинг ёнғин хавфсизлигини тушунтириш. Уларни танлашда, монтаж қилишда ва ишлатишда қўйиладиган асосий талаблар қайси меъёрий ҳужжатда кўрсатилганлигини ва асосий талабларни кўрсатиш.
Тақсимлаш қурилмалари масканларни электр таъминотининг асосий манбаи ҳисобланади. Буларга асосан: тақсимлаш таянчлар, қутилар, электр шкафлар, бошқарув пультлар, бошқарув станциялар ва бошқалар киради.
Тақсимлаш қурилмалари электр энергиясини қабул қилиш ва истеъмолчиларга тақсимлаш учун хизмат қилади. Ишлатилишига қараб улар кучланиш ва ёритиш қурилмаларига, ҳимоя қобиғининг (корпус) тайёрланишига қараб – очиқ IР00, ҳимояланган – IР10, IР20; ёпиқ - IР42, IР44 ва портлашдан ҳимояланган турларга бўлинади. Очиқ турдагилари махсус электр хоналарига ўрнатилади. Қолган турдагиларини яшаш уйлари, маъмурий ва корхона цехларида ўрнатиш мумкин.
Электр тақсимлаш қурилмаларида (қутилар, шкафлар) ҳимоя ва алоқа асбоблари сифатида ҳар хил ўчиргичлар, сақлагичлар ва автоматлар ўрнатилади.
Электр тақсимлаш қурилмаларини танлашда асосан қуйидагиларга эътибор бериш зарур:

• 
  уларнинг ўрнатилиш жойи (яшаш, ишлаб чиқариш ва бошқа хоналар);
  
• 
  атроф-муҳит шароити;
  
• 
  қутидан кетаётган электр тармоқларини ҳимоя қилиш талаблариги асосан танлаш ва ҳ.к.
  

500 В бўлган кучланишли электр тармоғини тақсимлашда қуйидаги шкафлар қўлланилади: СП62, СПУ62, СПМ61, СПМУ61, ЩО59, ПД, ЩД ва бошқалар.
Электр тақсимлаш қурилмаларини монтаж қилишда ва ишлатишда қуйиладиган асосий талаблар:

• 
  қобиқ қисми, ўзаги ёнмайдиган ёки қийин ёнувчи материалдан бўлиши керак;
  
• 
  портлаш хавфи бўлган ҳудудлардан ташқарида бўлиши керак, ёки бутунлай девор билан ажратилган хонада бўлиши керак;
  
• 
  ҳамма металл қисмлари бўялган ва чиришга қарши қопламаси бўлиши керак;
  
• 
  тақсимлаш қурилмаларига осон етиш, хавфсиз хизмат кўрсатиш мумкинлиги таъминланган бўлиши керак;
  
• 
  қутилар, шкафлар эшигида тақсимлаш чизмалари кўрсатилган бўлиши керак;
  
• 
  тақсимлаш қурилмалари атрофи ўралган бўлиши керак;
  
• 
  ток юрмайдиган қисмлари, корпуслари ерга уланиши шарт;
  
• 
  ўтказгичларни, яъни симларни улаш ПУЭ асосида бажарилиши шарт;
  
• 
  тақсимлаш қурилмаларининг эшиклари қулфда бўлиши керак;
  

Қуйидагилар тақиқланади:
- портлаш хавфи бўлган хоналар ичига ўрнатиш;

• 
  ҳимоя қурилмаларига (сақлагичлар) «қўнғизча» (жучок)ларни қўллаш;
  
• 
  ерга улаш қурилмаси кўзда тутилмаган металл шкафлардан фойдаланиш;
  
• 
  ҳимоя қобиғи шикастланган ёки йўқ электр тақсимлагичлардан фойдаланиш ва х.з.
  

25.