Ii. Боб Фуқаро ва ишлаб чиқаришга мўлжалланган биноларнинг ёнғин хавфсизлиги

Учқун ушлагич ва учқун ўчиргичлар. Тузилиши ва ишлаш принципи

/1; 2; 3; 14; 15; 18; 20; 24/
Учқунларнинг тавсифи. Ишлаб чиқаришда учқун келтириб чиқариши мумкин бўлган жараёнлар. Учқун ўчиргичларнинг тузилиши ва ишлаш принципи.
Ички ёнув двигателларининг чиқариб юбориш тизимида (коллектор, чиқариб юбориш қувурида) куйган қатлам ҳосил бўлади. Машинани ишлаш даврида чўғланиб қизиган қатлам майда бўлак-бўлакка ажралиб, чиқариб юборилаётган газлар оқими билан учқун сифатида атмосферага чиқариб юборилади.
Енгил ёнилғи ишлатиладиган двигателларда термик чексиз қўшилма ва кокс ҳосил бўлади. Дизел ёнилғиси эса двигателда юқори ҳароратга қадар қизиши натижасида кокс кўринишидаги асфальтенларга ажралади.
Куйган қатламни ҳосил бўлиши картер мойини цилиндрга тушиши натижасида ортиб боради. Тракторнинг 10 соат ишлаши давомида 3-5 кг.га қадар мой ёниб сарф бўлади. Жадаллик билан картер мойини ёқиб юборилиши чиқариб юбориш қувурларида 2-3 мм куйган қатлам ҳосил бўлади. Двигателда 100 кг дизел ёнилғисини ёниши натижасида 150 г. куйган қатлам ҳосил бўлиши маълум, ҳосил бўлган учқуннинг ҳарорати 700⁰С қадар кўтарилиши мумкин.
Учқунни ўчириш учун ички ёнув двигателли комбайн, трактор, майдалагич ва автомобилларнинг чиқариб юбориш қувурларига учқун ўчиргич мосламаси ўрнатилади.
Сўнги вақтларда бир қанча учқун ўчиргичларни турлари ишлаб чиқарилган, лекин, буларни кўп қисми фақат конструкторлик фикрини ривожлантириш тарафлама қизиқиш уйғотади. Турли кўринишдаги тўрли (сеткали), ёриқли (овозўчиргич), чашкали, тангес чиқишли, винтли, Примин, Зубаченко, Квитько ва бошқалар конструкцияси асосида яратилган учқун ўчиргичлар учқуннинг ўчириш ҳолатини тўлиқ таъминлай олмайди.
Ҳозирги замон талабига кўра трактор ва комбайнларда фақат корхонада ишлаб чиқарилган турбина-айланма ва комбинацияланган учқун ўчиргичлардан фойдаланишга рухсат берилмоқда.
Турбина-уюрмали учқун ўчиргич конус кўринишида бўлиб, қуйи қисмида олти парракли диск, тепа қисмида қайтарувчи диск жойлашган. Чиқариб юборилаётган чиқинди газлар учқун ўчиргич корпусига кирганда парракли диск таъсирида газларни спирал йўналишида айланиши юз беради. Куя ва чиқинди заррачалари катта тезлик остида айланиб корпус деворига урилиши натижасида емирилади, бир қисми ёниб тугайди ва қолган қисми чанг сифатида атмосферага чиқиб кетади.
Бундай учқун ўчиргичлар унча катта бўлмаган қувват билан ишлайдиган двигателларда учқунни тўлиқ ўчиради. Камчилик сифатида унинг оғирлиги –3,5 кг, бу эса ўз ўрнида чиқариб юбориш қувурларини фланец уланиш жойлари ва коллекторларда ёриқлар ҳосил бўлишига олиб келади.