Idrokning murakkab turlari

Predmetlarni idrok qilishda ko‘zning ikki xil harakati mavjuddir. Birinchisi ko‘zning mikro harakati deb nomlanadi, bu boshqa ko‘z to‘ridani harakatlarni idrok qilish xususiyatiga ega, bundan harakatlanmayotgan ob’ektni ham ilg‘ab olish xususiyatiga egamiz. Ularning vazifasi obrazlarni aniq saqlab qolish uchun hizmat qiladi. Bular juda kam vaqt ichida ilg‘anadi va juda qisqa vaqt davom etadi. Ko‘zning ikkinchi harakati boshqa xarakterga egadir, u ko‘zning katta harakatlaridan tashkil topgan, u bir nuqtadan ikkinchi nuqtaga o‘tishida ifodalanadi, bular sakrash yo‘li bilan sodir bo‘ladigan harakatlar hisoblanadi, bularni sakkadik harakatlar deb ham nomlashadi va silliq harakatlar deb atalib dreyfli harakatlar deb ataladi. Bu xatti harakatlar ko‘zning funksiyasini ketma ketligini ta’minlaydi va eng kerakli holatlarni aniqlash imkoniyatini, bir biridan ajratish xususiyatini, olingan natijalarni sintez qilish holatini, predmetlarni tanish imkoniyatini yaratadi.

Vaziyatlar va predmetlarni idrok qilish.

Sodda shakllarni idrok qilish juda tez slodir bo‘ladi, ular bosh miyada sintez qilinmaydi. Murakkab shakllarni idrok qilishda ajratish jarayonlari muhim ahamiyat kasb etadi. Tasvirlar qanchalar murakkab bo‘lsa, shuncha bilish jarayonlari ishtirok etadi.

Murakkab ob’ektlarni ko‘rish idroki jarayoni murakkab va faol perseptor faoliyatlarida harakat komponentlari bilan birgalikda kechadi. Bu holatni rus fiziolog olimli I.M.Sechenov ko‘ra bilgan. Qo‘l harakatlari orqali sezish idrokini tahlil qilishda ko‘z harakatlarining nima uchun kerakligini bilish mumkin.

Sovet psixofiziologi A..L.YArbusning fikriga ko‘ra haraktlanmayotgan ko‘zda ob’ektlarni idrok qilish bir necha soniya obrazlarni ushlab turish mumkin ekan, bundan so‘ng esa bo‘sh maydonni idrok qilishadi. Buni isbotlash uchun, tadqiqotchi ko‘z shohining pardasiga so‘rig‘ichni mustahkamlashgan va unga yoqilgan ilmoq qo‘yilgan. Huddi shu ilmoq ko‘z haraktlanganda, uning tasviri esa ko‘z qorachig‘ining bo‘limlarini faqat bir yo‘liga tushgan. YOrug‘ ilmoqni insonning ko‘zi 1-2 sekurd davomida idrok qilganlar, undan so‘ng sinaluvchilar ochiq maydonni idrok qila boshlaganlar. Uzoq qo‘zg‘atuvchilar qorachig‘ maydonida ma’lum qo‘zg‘atuvchilarni vujudga keltiradi. Uzoq obrazlarni saqlanishida ko‘z qorachig‘larining haraktlanini kerakdir. Xuddi shunday efferent harakatlanmayotgan predmetlarni ketma-ket qo‘yilganda ham vujudga kelishi mumkin. Bu holatda ko‘zning harakatlari ko‘z qorachig‘lariga kelayotgan to‘lqinlar bilan almashinadi.