Icmailov Astan Ibragimovich Bokiyev Abdujolol Abdulxamitovich

Suvning xisoblangan satxi. 
Suvning xisoblangan maksimal satxi deb 
kuyidagilarni kabul kilish mumkin:
 

Kanallardan suv olishda – nasos stansiyaning oxirgi agregatini ulaganda 
(uzganda) musbat tulkinlarni paydo bulishi, shamol xosil kilgan tulkinlarni 
xisobga olgan suv satxi.; 

Suv omborlari va daryolardan suv olishda – 9 jadval asosida. 
7.3.1-jadval 
Xisoblangan satx 
Nasos stansiyalari ishonchlilik toifalariga 
boglik xolda xisoblangan maksimal va minimal 
suv satxining ta’minlanganligi, % 
I 
II 
III 

---

380 
Maksimal
1 
3 
5 
Minimal 
– 
vodozabor 
ta’minlanganlik 
sharoitiga 
kura
97 
95 
90 
 
Nasos agregatlarini tanlash. 
Ishchi mashina va mexanizmlar uchun mos 
keluvchi elektr yuritmani tanlash bir necha omillar asosida amalga oshiriladi. 
Eng avval ishchi mashina yoki mexanizm bajaradigan texnologik 
jarayondan kelib chiqib, qo‘yiladigan talablarga ko‘ra va bu talablarga mos 
keladigan elektromexanik xususiyatlari bo‘yicha elektr yuritgichning turi 
tanlanadi. 
Keyin hosil qilinadigan yuklama bo‘yicha uning quvvati hisoblanadi va 
tezlikni hisobga olgan holda rusumi tanlanadi. So‘ngra elektr yuritmani ishga 
tushirish, tezlikni rostlash, to‘xtatish usullari va uni boshqarish usulini tanlash 
masalalari hal qilinadi. Bulardan elektr yuritgichning quvvatini hisoblash 
ma’suliyatli vazifalardan biri hisoblanadi. 
Elektr yuritgichlarning keragidan ortiq quvvatlisi tanlansa, kapital 
xarajatlarning oshishiga, F.I.K va quvvat koeffitsientlarining kamayishi hisobiga 
elektr energiyasining isroflanishiga olib keladi. 
Aksincha, kam quvvatlisi tanlansa, elektr yuritgichning zo‘riqib ishlashiga, 
unumdorlikning pasayishiga va amal qilish muddatining kamayishiga olib 
keladi. 
SHu sababli, elektr yuritgichning quvvati ishchi mashina va mexanizmning 
yuklamasiga va ishlash rejimiga qat’iy asoslangan holda tanlanishi lozim.
Ma’lumki, elektr yuritgichlarda elektr energiya mexanik energiyaga 
aylanayotganda uning bir qismi issiqlik ajralib chiqishiga sarf bo‘ladi. Bu elektr 
yuritgichning ba’zi qismlari haroratini atrof muxit xaroratidan oshib ketishiga 
olib kelishi mumkin. Elektr yuritgich chulg‘amlari izolyasiyalari issiqqa 
chidamsiz hisoblanadi. 
Ko‘p mashina va mexanizmlar o‘zgaradigan yuklama bilan ishlaydi va shu 
bilan birga qisqa muddatli zo‘riqishlar bo‘lishi mumkin. Bunda, tok va 
momentlar miqdori nominaldan oshib ketadi. Elektr yuritgichning maksimal 
momenti bunday zo‘riqishlarni engish uchun etarli bo‘lishi lozim.

---

381 
Xulosa qilib aytganda, elektr yuritgichning quvvati ruxsat etilgan qizish 
shartlari bo‘yicha tanlanishi va zo‘riqishga chidamlilik imkoniyati bo‘yicha 
tekshirilishi lozim. 
Elektr yuritgichlarning quvvatlarini qizish bo‘yicha hisoblash uchun 
amaliyotda yuklamalarning o‘zgarishi va davomiyligiga muvofiq Davlat 
standarti bo‘yicha ular uchun uch xil ish rejimlari qabul qilinadi. [1,3]