Icmailov Astan Ibragimovich Bokiyev Abdujolol Abdulxamitovich

Suv-ta'minlash 
qurilmasining 
rusumi 
va 
quvvatini 
tanlash. 
Respublikamizda sugoriladigan maydonlarning cuv taminlai tizimi asosan 
quyidagi inshootlarni o’z ichiga oladi: 

Tabiiy va sun’iy suv omborlari; 

Magistral kanallar; 

Nasos stantsiyalari; 

Ho’jaliklararo kanallar; 

Ichki ho’jalik kanallari/
 
Suv ko’tarishga mo’ljallangan nasos stantsiyalari yuqori quvvatli, o’rta 
quvvatli va kichik quvvatli nasos stantsiyalariga ajratiladi. 7.3.2-rasm. 
7.3.2-rasm. Yuqori quvvatli, o’rta quvvatli va kichik quvvatli nasos 
stantsiyalari. 
Agrar soxaga zamonaviy texnologiyalarning keng miq’yosda joriy 
etilishi, xususan kichik quvvatli nasos agregatlarining fermer xo’jaliklari 
tomonidan ko’plab qollanikishi bu boradagi texnik vositalarni to’g’ri tanlash, 
samarali 
ekspluatatsiya 
qilish 
bo’yicha 
qator 
me’yoriy 
xujjatlarni 
takomillashtirishni taqozo etadi. Ayniqsa, maishiy soxa uchin mo’ljallangan 
elektr jihozlar bunda aloxida ahamiyat kasb etadi. Quyida shinda elektr 
jihozlarning namunalari keltirilgan. 7.3.3-rasm. 

---

378 
Mexaniklashtirilgan chorvachilik xo'jaliklari uchun zamonaviy suv 
ta'minoti tizimlari yuqori darajada avtomatlashtirilgan. Su nasos stantsiyalari va 
avtotransport vositalarining avtotransport vositalarini avtomatizatsiyalashda 
fermer xo'jaliklarida iste'molchiga bevosita ishtirokisiz zarur miqdorda bepul 
suv berish.
7.3.3 – rasm.Maishiy soxa uchin mo’ljallangan elektr nasoslar. 
Elektr nasos tizimining turlari va quvvatini tanlash va ularning sonini tanlash 
uchun mahalliy sharoitga asoslanib, suv ta'minoti sxemasini hal qilish zarur. 
Nasoslar yuritgichlarining quvvatlari quyidagicha hisoblanadi: 
3
10
3600









у
н
H
g
Q
K
P



kVt (7.3.1) 
bu erda:
Q
- nasosning unumdorligi m
3
/s. 
H
- nasosning zœriqmasi m 
K - zaxira koeffitsienti - (Q

160m
3
/s bœlsa K=1,2

1,3 
va Q

160m
3
/s bo‘lsa K=1,1

1,15 olinadi). 

- kon suvining zichligi kg/m
3
g
- 9,81 m/sek
2 
– erkin tushish tezlanishi 
н

- nasosning f.i.k. 
у

- uzatmaning f.i.k.
Chorvachilik xo'jaliklariga suv yetkazib berish, asosan, suv bosimi 
qozonlari yoki suv saqlagichi orqali amalga oshiriladi, bu esa asenkron elektr 

---

379 
motorlaridan markazlashtirilgan nasoslarni ishlatish bilan amalga oshiriladi. 
Suyuq nasoslar uchun dvigatel quvvati P (kW) formula bilan hisoblab chiqish 
mumkin 
n
H
H
Q
Р








102
(7.3.2) 
Bu erda: Q–nasosning suv tortish unumi, m
3
/s: H– nasosning suv tortish 
balandligining umumiy xisobi, m: bu ko’rsatkichga cuv tortish balandligi, 
quvurlardagi cuv so’rish va ,undagi yo’qitishlar kiradi. 

- suyuqlikning 
zichligi, , kg/m
3
(cuv uchun) 

=1000 kg/m
3
): 

N
-

p
– moa ravishda nasosning 
va cuv uzatishning FIKlari. 
Ma'lumki, zamonaviy sug'orish tizimlarini tashkil qilish ikki asosiy 
sohalarda amalga oshirilmoqda. Yangi joylarda sug'orish –tizimlarini qurish 
mashina kanallari, avtomatlashgan nasos stantsiyalari hamda ularning tarqatish 
kanalidan iborat bo’lib, asosan yopiq quvur tarmog'i orqali xo’jaliklar uchun 
suv beradi.
Nasos stantsiyalarida o’rnatilgan haydovchi nasoslar asynchron va 
synchron kuchlanishga mo’ljallangan ‘lektr dvigatellar tomonidan 0,38 kV va 
6...10 kV kuchlanishlarda amalga oshiriladi. 
Kuritilayotgan xududdagi drenaj nasoslarga suv berishni xisoblashda 
boshkariluvchi sigimlarni etiborga olgan xolda suvni chikarish grafigining 
maksimal ordinatasi buyicha olib boriladi.