Icmailov Astan Ibragimovich Bokiyev Abdujolol Abdulxamitovich

 
2.3.1. Tok va kuchlanishni o‘lchash.
Tok va kuchlanishni bevosita o‘lchash. Tok va kuchlanishni bevosiga
o‘lchash uchun ampermetr va voltmetrlardan foydalaniladi. Ampermetr va
volmetrlar magnitoelektrik (faqat o‘zgarmas tok zanjiri uchun); elektromagnit, 
elektrodinamik, ferrodinamik (o‘zgarmas va o‘zgaruvchan tok uchun): 
induksion, to‘g‘rilagichli (o‘zgaruvchan tok uchun) va boshqa sistemalarda 
bo‘lishi mumkin. 
Tokni o‘lchash - 
Ampermetrni ulashdan oldin o‘lchanayotgan tokning 
turini va taxminiy qiymatini bilish kerak. O‘zgarmas tokni o‘lchash uchun
induksion sistemadan boshqa barcha sistemadagi ampermetrlardan foydalanish 
mumkin, ammo amalda magnitoelektrik ampermetrlargina ishlatiladi. CHunki 
ular juda aniq va yuqori sezgirlikka egadir. O‘zgaruvchan miqdorlarni 
o‘lchashda asbob shkalasidagi chastota o‘zgaruvchan tok chastotasiga teng
yoki katta bo‘lishiga e’tibor berish kerak, aks holda katta xatolik paydo
bo‘ladi. [1] 
Asbobning o‘lchash chegarasini tanlashda quyidagi oddiy qoidaga
rioya qilish kerak, ya’ni o‘lchash chegarasi o‘lchanishi kerak bo‘lgan 
miqdordan taxminan 25—30% qatta qilib olinadi. CHunki asbobning
ikkinchi yarmida nisbiy o‘lchash xatoligi birinchi yarmidagiga nisbatan
kamdir. 
Tekshirilayotgan elektr zanjiriga ulanuvchi asbob uning parametrlarini 
mumkin qadar kam o‘zgartirishi lozim. 
Щ
u sababli ampermetrping qarshiligi
~ nolga teng bo‘dishi kerak.
Tokni o'lchashning uchta usuli mavjud
. 
1-usul. 
To'g'ridan-to'g'ri(bevosita) ulab o'lchash
. O'zgaruvchan va 
o'zgarmas tok zanjirlarida ishlatiladi. 

---

87 
 
2.1.2-rasm. Ampermetrni to‘g‘ridan-to‘g‘ri(bevosita) ulab o‘lchash 
sxemasi. 
2-usul. 
Shunt qarshiligini ulab o'lchash
. O'zgaruvchan va o'zgarmas tok 
zanjirlarida ishlatiladi. 
2.1.3-rasm. Ampermetrni shunt qarshiligi bilan ulab o‘lchash sxemasi. 
3-usul. 
Tok transformatori orqali ulab o'lchash
. O'zgaruvchan tok 
zanjirlarida ishlatiladi.