Icmailov Astan Ibragimovich Bokiyev Abdujolol Abdulxamitovich

Dvigatel rejimi.
O‘zgarmas tok mashiiasi dvigatel rejimida ishlashi
uchun uyg‘otish tokini shunday kamaytirish kerakki, natijada yakorda
induksiyalanayotgan EYuK tarmoq kuchlanishidan kam bo‘lsin. Tarmoq
kuchlanishi ortiq bo‘lgani uchun yakordagi tokning yo‘nalishi teskarisiga
o‘zgaradi. Berilgan kuchlanish ta’sirida uygotish chulg‘amidan tok o‘ta
boshlaydi, ammo uning yo‘nalishi uzgarmaydi (5.2.1-rasm). 

---

262 
Yakor chulg‘amlaridan o‘tayotgan tok
I
ya

bilan o‘yg‘otish
chulg‘amining magnit oqimi
F
ning o‘zaro ta’siridan elektromagnit kuch
G‘ 
hosil bo’ladi, uning yo‘nalishi chap qo‘l qoidasiga ko‘ra aniqlanadi.
Mazkur kuch aylantiruvchi momentni yuzaga keltiradi: 

(5.2.1) 
Natijada yakor aylana boshlaydi. Elektromagnit moment 
M
valning
qarshilik momenti
Mq
ni engadi va elektr mashina dvigatel rejimida
ishlay boshlaydi. 5.2.1-rasm. [1,8] 
5.2.1-rasm. O’zgarmas tok mashinasining dvigatel rejimi. 
Yakor aylanganda cho’lg‘amdagi o‘ramlar magnit kuch chiziqlarini
kesib o‘tadi va ularda EYuK
E=sFn
induksiyalanadi. O‘ng qo‘l qoidasidan
foydalanib, har bir o‘ramda induksiyalangan bu EYuK ning undan
o‘tayotgan tokka teskari yo‘nalganligiga ishonch hosil qilish mumkin. 
Demak, yakor chulg‘amida induksiyalangan EYuK unga berilgan
tashqi kuchlanishga qarama-qarshi yo‘nalgan. SHuning uchun bu EYuK
teskari, EYuK (
E
T
) nomini olgan. Kuchlanish 
U
va 
E
T
ning qarama-qarshi
yo‘nalganligini hisobga olib, yakor zanjiridagi tok uchun quyidagi
ifodani yozish mumkin: 

---

263 
; yoki
; (5.2.2) 
Dvigatel qismalariga berilgan kuchlanish