Icmailov Astan Ibragimovich Bokiyev Abdujolol Abdulxamitovich

 
4.4.3. Yuqori kuchlanishli elektr uzatish liniyalari.
Elektr tarmoqlari. 
Elektr energiyasini uzatish va taqsimlashda elektr
tarmoqlari katta ahamiyatga ega. Elektr tarmog‘ining asosiy vazifasi
iste’molchilarni elekgr bilan taminlash, ya’ni elektr energiyani ishlab 
chiqarilgan joydan uni qabul qiluvchi joyga uzatishdan iboratdir. Elekgr 
energiyani uzatish va taqsimlashning rivojlangan shakli elektr energetika
tizimini tashkil qiladi.
Energotizim 
— bu elektr uzatish tarmoqlari (EUT) bilan
bog‘langan 
elektr 
stansiyalar 
va 
elektr 
energiya 
qabul 
qiluvchi
iste’molchilarning yig‘indisidir. YAgona elektr eiergegika tizimi (YAET)
yuqori kuchlanishli EUT lar bilan birlashgan bir qancha elektr stansiyalar
yig‘indisi bo‘lib, bitta yoki bir nechta davlatlar chegarasidagi katta xududlarni
elektr energiya bilan ta’minlaydi.
Energotizim xalq xo‘jaligi ahamiyatiga ega bo‘lib, iste’molchilarni
elektr energiyasi bilan ta’minlash uzluksizligiki, turli xildagi elektr
stansiyalar (IES, GES, AES) ning o‘zaro samarali ishlashini ta’minlaydi,
elektr stansiyalardagi zaruriy zahira quvvatga extiyojni kamaytiradi.

---

232 
Energotizimning bir qismi 14.4- rasmda ko‘rsatilgan bulib» unga
issiqlik, gidravlik, atom elektr Stansiyalari, pasaytiruvchi rayon
transformator podstansiyasi (TP), yarim o‘tkazgichli o‘zgartirgich
(YAO‘O‘) va ba’zi turdagi iste’molchilar birlashtirilgan. Ular o‘zaro bir 
nechta elektr uzatish tarmoqlari bilan uzgich va ajratgichlar yordamida
ulanadi.
Elektr tarmoqlari turli nominal kuchlanishli o‘zgaruvchan va o‘zgarmas
tok ta’sirida bo‘ladi.
Elektr ta’minoti uchun, odatda, uch fazali o‘zgaruvchan tok
tarmoqlaridan foydalaniladi. O‘zgarmas tok transport xizmatlari tarmoqlarida,
kimyo zavodlarida, juda yuqori kuchlanishli (800 — 1500 kV) elektr 
uzatish liiiyalarida hamda o‘zgarmas tok manbaiga ega bo‘lgan sexlarning
ichki tarmoqlarida ishlatiladi. Har bir tarmoq o‘zining nominal kuchlanishi 
bilan xarakterlanadi.
Generatorlar, 
transformatorlar, 
tarmoqlar 
va 
elektr 
energiya
iste’molchilari 1000 V gacha (past) va 1000 V dan ortiq (yuqori)
bo‘lgan nominal kuchlanishga mo‘ljallanadi. O‘zgaruvchan tok
tarmoqlarida yuqori kuchlanishli tarmoqlar uchun 3,6, 10, 20, 35, 110,
150, 220, 330, 500, 750 kV dan foydalaniladi. 
Energiya 
iste’molchilarining 
normal 
ishlashi 
uchun 
tarmoqdagi
kuchlanishning nominal qiymati iste’molchi kuchlanishining nominal
qiymatidan ± 5 % dan ortiq farq qilmasligi kerak.
Tutashtirish sxemalarining turi bo‘yicha tarmoqlar: tutashmagan (14.5-
rasm, a), tutashgan (14.5- rasm, b) va ikkita ta’minlovchi manbalar
orqali tutashgan (14.5-rasm, v) xillarga bo‘linadi. 
Elektr tarmoqlari havo va kabel tarmoqlari, shina o‘tkazgich va
boshqa elektr o‘tkazgichlaridan iborat bo‘lishi mumkin.