Ichki kasalliklar

Gemolitik sariqliklar
Gemolitik sariqlik – eritrotsitlarning osmotik rezistentligi va mexanik chidamliligining
kamayishi hamda ularning parchalanishi bilan bog‘liq. Unda ko‘p miqdorda gemoglobin ozod
bo‘lib, bir kunlik miqdori 45 g gacha (me’yorida 6,25) etadi va mos ravishda bilirubin miqdori
ortib, uning 35 % ni bog‘lanmagan (konyugirlanmagan) fraksiya tashkil etadi. Erimaydigan va
siydik bilan ajralmaydigan bilirubinning ushbu fraksiyasi organizm to‘qimalari uchun zahar
hisoblanadi. Sariqlikning ushbu ko‘rinishi aksariyat hollarda yoshlarda uchrab, morfologik
tomondan gepatotsitlarda o‘zgarishlar kuzatilmaganligi sababli jigar kam zararlanadi. Ayrim
hollarda to‘satdan gemolitik kriz kuzatilib, tana haroratining ko‘tarilishi, qayd qilish, teri va ko‘z
shilliq pardalarining sarg‘ayishi, taloqning kattalashishi bilan kechib, najaz va siydik rangi
o‘zgarmaydi. Klinik tomondan yaqqol namoyon bo‘lmagan sariqlik, terining sariq limon tusda
bo‘lishi, rangparlik belgilari xosdir. Kamqonlikning namoyon bo‘lishi eritrotsitlarning parchalanish
tezligi va hosil bo‘lishi bilan uzviy bog‘liq. Odatda gemolitik kriz vaqtida kamqonlik kuchayib
boradi va bemorlarda qorinda va qo‘l-oyoqlarda og‘riq, isitmalash, bosh og‘rig‘i, qon bosimining
pasayib ketishi, kollaps kuzatilishi mumkin. Qonda leykotsitoz, retikulotsitlar sonining 20% gacha
oshishi, konyugirlanmagan bilirubinning me’yoridan ko‘tarilishi qayd etiladi. Gemolitik sariqlikka
irsiy mikrosferotsitoz, irsiy stomatsitoz, glyukoza-6-fosfatdegidrogenaza tansiqligidan kelib
58

---

O’quv-uslubiy majmua. Amaliy mashg’ulotlar. Ambulator terapiya
chiquvchi irsiy gemolitik va autoimmun gemolitik anemiya, talassemiya, paroksizmal tungi
gemoglobinuriyalar kiradi.
Nasliy mikrosferotsitoz (Minkovskiy-SHoffar kasalligi)
dominant yoki retsessiv yo‘l bilan
nasldan-naslga o‘tadigan kasallikdir. O‘z qobig‘idagi etishmovchilik sababli eritrotsitlarning
xujayra ichida parchalanishi oqibatida yuzaga keladi. Asosiy belgilari: sariqlik, kamqonlik,
splenomegaliya, siydikda o‘t pigmentlarining aniqlanishi. Bemorlarda sariqlik belgilari tezda paydo
bo‘lmay, yuqumli kasalliklar qo‘shilganda yoki bemor u bilan asoratlanganda yuzaga kelishi
mumkin. Kriz vaqtida qondagi gemoglobin ko‘rsatkichlari keskin kamayib, ba’zan 40-50 g/l gacha
tushib ketadi.