Ichki kasallikiar

B E M O R N I BEV O SITA VA BILVO SITA
T E K S H IR IS H U SULLAR I
B e m o rla rn i u m u m i y te k sh irish usullari ikki qism ga b o ‘lib 
o'rganiladi. Bular: 
subyektiv va obyektiv tekshirish usullari.
2 .1 . Subyektiv tekshirish usullari
Subyektiv 
tekshirish usullari quyidagilardan iborat:
1. «Pasport» qismiga oid m a ’lum ot yig‘ish ( b e m o m in g ismi va 
sharifi, yoshi, jinsi, tu r a r joyi (m anzili), ish joyi, kasbi).
2. B em orning shikoyatini aniqlash:
a) asosiy shikoyati;
b) q o ‘s h im c h a shikoyati.
3. M a zkur kasallik tarixi (an a m n ez i — 
Anam nesis morbi):
a) kasallik q a c h o n va q a n d a y boshlandi;
b) o ‘z kasalligini qaysi sababga bog‘laydi;
d) m a z k u r kasalligi bilan sh u vaqtgacha qayerlarda davolangan 
va uning natijasi;
e) oxirgi vaqtdagi ahvoli;
0 q a n d a y y o ‘l bilan kasalxonaga yotqizilgan ( o ‘zi kelganm i, 
biror kishi k o ‘m agidam i yoki tez yordam m ashinasidam i).
4. H ayot an a m n e z i 
{Anam nesis vitae):
a) b e m o rn i ishlash va tu rm u s h sharoiti;
b) yoshligidagi kasalliklar;
d) irsiy kasalliklar;
e) hayz k o ‘rish sikli;
0 allergik kasalliklar;
g) teri va tanosil kasalliklari;
h) ruhiy kasalliklar;
i) yuqum li kasalliklar; 
j ) sil kasalliklari;
k) onkologik kasalliklar;
1) zararli odatlari.
29

---

S ub y e k tiv te k s h iris h u su lla ri, a s o s a n , s o ‘rab bilish o rq ali 
amalga oshiriladi. 
S o ‘rab bilish
— kasallikni s o ‘rab bilish, odatda, 
u m u m iy , y a ’ni «pasport» m a ’lum otlarni a n iqlashdan boshlanadi. 
Y o sh n in g a h a m iy ati s h u n d a n iboratki, ay rim bir kasalliklar -
b o bg ‘m a , difteriya, q iz a m iq , q is m a n r e v m a tiz m va b o s h q a la r
f a q a tg in a y o s h la r g a g in a xos k a s a llik la rd ir, b o s h q a , m a s a la n , 
ateroskleroz, y o m o n sifatli o ‘smalar, m iokard infarkti, gipertoniya 
kasalliklari yoshi ulg‘aygan, qarilarda ko ‘proq uchraydi. B em or 
yoshining u n in g tashqi k o ‘rinishiga m os kelishi h am aham iyatga 
ega.
Agar b e m o r o ‘z yoshiga q a raganda qariroq k o ‘rinsa, bu hoi 
uning y a qinda o g ‘ir, silla qurituvchi kasallikni bosh id a n kechir- 
ga nidan yoki hozirgi vaqtda s hunday kasallik bilan o g ‘riyotganidan 
guvohlik beradi. A ksincha, b e m o r o ‘z yoshidan yosh ko ‘rinsa, bu 
hoi u n d a e n d o k rin bezlar o ‘zgarishi borligi haqida taxm in qilishga 
asos beradi.
Jins shu jih a td a n ahamiyatliki, b a ’zi kasalliklar, m asalan, m e ’da 
yarasi kasalligi k o ‘p in c h a erkaklarda va aksincha, xolesistit, o ‘t- 
tosh kasalligi, ichki sekretsiya bezlari kasalliklari k o ‘pincha ayollarda 
k o ‘pro q uchraydi.
B em orning tu ra r joyi haqidagi m a ’lum o tla rid a n h a m tashxis 
m aqsadida foydalanish m u m k in , chunki b a ’zi joylarda k o ‘p in ch a
m a ’lum kasalliklar k o ‘p tarqalgan b o l a d i , m asalan, botqoq yerlarda 
bezgak, n a m iqlimli joylarda revm atizm uchraydi va h.k.
B e m o m in g kasbini bilish h a m zarur. C h a n g k o lp chiqib tu ra - 
digan yerlarda ishlovchi kishilarda bro n x itla r va p n e v m o k o in o z la r 
rivojlanishi m u m k in ; b o ‘yoqchilar, m atb a ac h ila r va q o lrgloshin 
bilan b o g ‘liq b o ‘lgan ishlarda ishlovchilarda q o ^ o s h i n san ch ig ‘i 
kuzatilishi m um kin.
Bem orlarning shikoyati.
Dastlab b e m o r n in g o ‘z sog‘lig‘idan 
qilgan shikoyatlarini eshitish kerak, s o ‘ng bu shikoyatlar shifokor 
bergan savollarga b e m o rn in g javoblari bilan qismlarga b o ‘linadi. 
M asalan, agar b e m o r y o ‘talda n shikoyat qilsa, u holda y o ‘talning 
q u ru q yoki balgba m ajralishi bilan kechishini bilib olish zarur. 
Agar y o ‘tal balg‘a m kechishi bilan kechsa, balg‘a m tarkibida qon 
b o ‘lish-bo1masligini, u m alina jelesini yoki zang rangini eslatadimi- 
y o ‘qm i, uning tarkibida yiring borm i, hidi q anday, bir sutkada 
q a n c h a balg‘a m ajralib chiqadi, b e m o r ertalab uyqudan turgach, 
k o ‘p m iq d o rd a balgba m ajratadim i, shularning ha m m a sin i aniqlab 
olish zarur.
30

---

A g a r o g ‘riq y o ‘tal p a y tid a s o d ir b o l s a , u k o ‘krak q a fa sin in g
qaysi t o m o n i d a sezilishini yoki o g l riy o tg a n y e r n in g a n iq о ‘г т ш ,
u n i n g x a r a k te r in i va h o k a z o la r n i a n i q l a b o lish k e ra k . O lin g a n
ja v o b la r g a q a r a b , te k s h irila y o tg a n k ish id a o bp k a kasalligi borligini 
t a x m i n qilish m u m k in . B e m o r ah v o li h a q id a toNiq ta sa v v u r qilish 
u c h u n u n g a o r g a n iz m n in g b o s h q a siste m a la rig a ta alluqli b o ‘lg an
s av o llar b erish kerak. M a s a la n , o z g in a j i s m o n i y m e h n a t q ilg a n id a
yuragi t e z - t e z u r m a y d i m i yoki nafasi q is m a y d im i, y u r a k s o h a sid a
o g ‘riq y o ‘q m i , yuragi n o te k is u r m a y d i m i , o v q a t y e g a n d a n keyin 
k o ‘ngli a y n i m a y d i m i , j i g ‘ild o n i q a y n a m a y d i m i , k e k i r m a y d im i ,
o v q a tla n ish d a n oldin va keyin epigastral sohasida o g ‘riq sez m a ydim i, 
q u s m a y d i m i, ichi k e t m a y d i m i , q a b z iy a t b o r m i va b o sh q a la r.
S iydik-ta nosil siste m a b o ‘y ic h a b o t - b o t siyiladimi, siyish v aq tid a 
siydik y o ‘llari a c h is h m a y d im i , siydik rangi o ‘z g a r g a n m i (p iv o , 
y u v i l g a n g o ‘s h t s u v i r a n g i ) a y o l l a r d a h a y z k o ‘r is h s i k l in i n g
b u z ilg a n - b u z ilm a g a n lig i, o q c h il b o r - y o ‘qligini bilish lo zim . S o ‘ng 
n e r v s is te m a s i va sezgi o r g a n la r i n i n g h o la ti: b e m o r n i n g b o s h i 
o g ‘r i s h i , u y q u s i z l i k , b o s h a y l a n i s h i , x o t i r a s i n i n g s u s a y i s h i ,
serjahlligi, k o ‘rish, e sh itis h , h id bilish sez g ila rin in g b o r - y o ‘qligi 
a n iq la n a d i.
K asallik tarixi (a nam nezi
— 
A nam nesis morbi).
K asallik h a q id a
s o ‘r a s h - k a s a ll i k n i n g riv o jla n is h i h a q i d a s o ‘ra b b ilis h b i l a n
t o ‘p l a n g a n m a 'l u m o t l a r n i n g ja m i g a kasallik a n a m n e z i deyiladi. 
O d a t d a , b e m o r g a q u y id a g i sav o llar b eriladi: «K asallik q a c h o n va 
q a n d a y bosh lan d i, t o ‘satdan yoki sekin-asta, un in g dastlabki a l o m a t -
lari q a n d a y edi?», « K a sa llik n in g turli a lo m a tla r i q a n d a y izchillik 
bilan rivojlandi, b e m o r a h v o lin in g ogN rlashgan va y en g illash g an
davrlari b o ‘lg a n m i, a g a r boN gan b o ‘lsa, b e m o r fik rich a , q a n d a y
s a b a b la r b e m o r a h v o l i n i n g o g ‘irla s h is h ig a o lib k e lg a n ? » , « S hu 
d a v r g a c h a b e m o r q a n d a y d a v o la n g a n va u n in g sam araliligi?»
H ayot a n am nezi (Anam nesis vitae).
T u r m u s h i h a q id a s o ‘ra sh -
b e m o m i n g ishlash va tu rm u s h sharoiti, u o ‘sgan va rivojlangan a tro f - 
m u h i tn i n g b o la lik d a b o s h d a n k ec h irilg a n kasalliklar b ila n b o g ‘liq- 
ligi, b a ’zi b ir k a sa lliklar a n c h a ilgari b o s h d a n kec h irilg a n lig i, b u n -
d a n ta s h q a r i m a z k u r k asa llik n in g rivojlanishi va k e c h is h ig a b o s h q a
kasalliklar, y a ’ni (irsiy kasalliklar) oila a ’zo larin in g teri-ta nosil kasal­
ligi, o n k o lo g ik kasalliklar, ru h iy kasalliklar, y u q u m li kasalliklar, 
sil kasalliklari, q a n d li d ia b e t va b o s h q a kasalliklar b ilan o g lriganligi 
va turli zararli o d a tla r , m a s a la n , k o ‘p ch e k ish , ichkilik ichish, n o s 
c h e k is h , n a r k o ti k l a r q a b u l qilish va b o s h q a l a r h a m t a ’sir qiladi.
31

---

B e m o r b ila n s h u s o h a d a s u h b a tla s h is h o q ib a tid a o lin g a n m a ’lu - 
m o t la r n i n g ja m i g a t u r m u s h a n a m n e z i deyiladi.
T u r m u s h a n a m n e z i n i t o ‘p la sh
q u y id a g i iz c h illik d a b o ra d i: 
d a s tla b ta ijim a y i h o lig a o id m a ' l u m o t l a r b ila n ta n is h ila d i, keyin 
n a s ld a n o ‘tg a n kasalliklar, jin s iy va oilaviy t u r m u s h , y a s h a s h va 
ish lash s h a ro itla ri v a n ih o y a t zararli o d a t l a r a n iq la n a d i.