Ichki kasallikiar

2 .5 . Perkussiya (urib kokrish, tukillatib ko‘rish)
P e r k u s s i y a t e k s h i r i s h u s u l i s i f a t i d a t i b b i y o t g a 1 7 6 1 - y i l i
A u e n b r u g e r t o m o n i d a n jo r iy q ilin g a n boMib, h o z i r h a m u n d a n
k e n g f o y d a la n ila d i. T e k s h irila d ig a n jo y g a t o ‘g ‘rid a n t o ‘g lri k o ‘r- 
s a t k i c h b a r m o q n i n g y u m s h o q y o s tiq c h a s i b ila n t u k illa tib u rib
k o ‘rish orq a li perkussiya qilish m u m k in , lekin b a r m o q n i b a r m o q q a
urib perkussiya qilish m a ’qul. Bevosita va bilvosita perkussiyani farq 
qilad ila r.
Bevosita perkussiya b e m o r tan asig a b ir yoki ju ftla n g a n b ir n e c h a
b a r m o q u c h la ri bilan u rib k o ‘r is h d a n iborat. Bilvosita p erk u ssiy a d a
za rb t o ‘g ‘rid an t o ‘g l ri b e m o r tan asig a b e rilm a y d i, balki u n in g ustiga 
q o ‘yilgan b ir o r b u y u m o rq a li urib k o ‘riladi. P le s s im e tr d e b a t a ­
luvchi b u b u y u m rolini b iro rta q a ttiq m etall ( k o ‘p i n c h a m etall yoki 
s u y a k j d a n yasa lg a n p la stin k a o ‘y n ay d i. U n i u sh lash q u la y b o l i s h i
u c h u n , y o n la ri sal q ay rilg a n b o ‘ladi. P le ssim e trg a z a rb b a r m o q
yoki u c h ig a re z in a o ‘rn a tilg a n m a x su s b o lg ‘a c h a b ila n beriladi.
H o z irg i v a q td a b a r m o q q a b a r m o q bilan u rib k o ‘ris h d a n ib o rat 
bilvosita perkussiya keng tarqa lgan. Perkussiyaning bu tu rid a k o ‘krak 
qafasiga z ic h qilib q o ‘yilad ig an c h a p q o ‘l o ‘rta yoki k o ‘rsa tk ich
b a r m o g l n i n g o ‘rta yoki tirn o q li b o ‘g ‘ini p le s s im e tr boMib x iz m a t 
qiladi. QoM ning b o s h q a b a r m o q la r i h a m b e m o r ta n a si y u z a s id a
tu r is h i, lek in u l a r b ila n p le s s i m e t r — b a r m o q o r a s id a m a ’lu m
m aso fa b o l i s h i lozim.
P le ssim e tr - b a r m o q q a zarb, o d a td a , o ‘ng qoMning yoy s haklida 
b u k ilg a n o ‘rta b a r m o g ‘i b ila n b erila d i. B u n d a b o lg ‘a c h a rolini 
o 'y n a y o tg a n b a r m o q n i n g p le s s im e tr - b a r m o q q a p e r p e n d i k u l a r
tu sh ish ig a a l o h i d a a h a m i y a t b e rish kerak.
0 ‘ng qoMning b o s h q a b a r m o q la ri b i r m u n c h a k o ‘tarilgan boMishi 
kerak. Bir te k is tu r tk ila r olish u c h u n p erk u ssiy a q ila y o tg a n qoM 
p erk u ssiy a q ilin a y o tg a n qoM b ilan b a r o b a r h a r a k a t qilishi lozim . 
P e r k u t o r tu rtk i keskin berilishi k erak , y a ’ni t u r t k i d a n s o ‘ng b o l- 
g ‘a c h a - b a r m o q p le s s im e tr - b a r m o q d a n s a k r a b q a y tib ketishi 
shart: aks h o ld a , b o lg 'a c h a b a r m o q p lessim etr — b a r m o q q a u sh la n ib
q o lib , y u z a t o kq i m a l a r te b r a n is h in i t o ‘x tatib q o ‘yadi va b u bilan 
to v u s h toMqinlari hosil b o ‘lishiga x alaqit b e r a d i. H a r b ir y a n g i jo y
p e r k u ssiy a q ilin a y o tg a n d a k e t m a - k e t b e r ilg a n 2 — 3 tu rtk i hosil 
q ilin a y o tg a n to v u s h h a q i d a ta sa v v u r hosil qilish i m k o n in i beradi 
( 1 - r a s m ) .
42

---

S o g M o m o d a m d a g a v d a
u s tid a n u c h asosiy to v u sh : 
tiniq,
bo ‘g ‘iq
v a
tim panik
to v u s h a n i q ­
la n a d i. Bu t o v u s h l a r q a ttiq lik
darajasi va u z o q d a v o m etishi 
b ila n xarak terlan a d i. T u rli t o ‘q i- 
m a l a r n i n g s h u t a r i q a t o v u s h
c h i q a r i s h x o s s a la r i b i r n e c h a
sabablarga: t o ‘q i m a l a m i n g elas- 
t i k x o s s a la r i, o r g a n la r d a h a v o
b o r - y o ‘qligi va o r g a n tu z ilis h in in g b ir xilligiga bogMiq.
T in iq tovush qattiq, past b o ‘lib, uzo q d a v o m etadi. Elastik t o ‘q im a
va h a v o d a n iborat o ‘pka ustidan chiqadi. M uskullar ustidan chiqadigan 
p e r k u to r tovush, aksincha, sekin, b a la n d va kalta — b o ‘g ‘iq boMadi 
( t o ‘q im a n in g b ir xilda tuzilganligi va havo y o ‘qligi u chun).
E la s tik d e v o r li ic h i b o ‘sh o r g a n l a r ( i c h a k , m e ’d a ) u s tid a n
m e ’y o r d a t i m p a n i k to v u s h c h i q a d i . Bu to v u s h h a r xil t o n d a ,
b i r m u n c h a b a l a n d r o q yoki b o ‘gMqroq boMishi m u m k in k i , b u -
o r g a n ic h id a g i h a v o m i q d o r ig a v a elastik d e v o r la r in in g nechogMiq 
t a r a n g t u r g a n lig ig a bogMiq ( m a s a l a n , i c h a k d a b i r t a la y g a z la r
t o ‘p la n ib q o lg a n id a b a l a n d to n li q a ttiq t i m p a n ik to v u s h c h iq a d i) .
P erk u ssiy a v a q tid a q o ‘yilgan m a q s a d g a q a r a b , u n in g ikki tu rin i 
fa rqlaydilar:
1) qiyosiy p erk u ssiy a , b u n i n g y o r d a m i d a ikki a n a t o m i k b ir xil 
q i s m n in g p e r k u to r to v u s h i ta q q o s la b k o T ila d i;
2) to p o g r a f ik p e r k u s siy a , b u n d a n m a q s a d a n a t o m i k h a r xil 
boMgan s o h a l a r n i b i r - b i r i d a n aj ra t ish va s h u n i n g d e k , o r g a n la r
c h e g a r a s in in g t a n a y u za sig a aksini a n iq la sh d ir.