Ички ёнув двигателлари» фанидан маърузалар матни -кисм 521100 «Ер усти транспорт тизимлари»

V
dV
d d
пу
пу
б
T
р
р
/




 
Диференғиал характестикада V
kup
эгри чизиқ тагидаги штрихланган юзани 
ифодалайди. 

=

к
бўлганда V
kup
=V
ғ
, яъни цикл давомида бериладиган ѐнилғи миқдорига 
тенг бўлади. 
Агар ѐқилғининг зичлиги Р
ѐ
маълум бўлса цикл давомида берилган ѐнилғи 
миқдори ушбу тенгламадан аниқланади: 
Q
V P
ц
ц
ё
ё


 
Ёнилғининг тўзитилиши. 
Ёнилғини тўзиткич орқали ўтаѐтганда унда оқимнинг бошланғич ғалаѐнланиши 
пайдо бўлади; ѐқилғининг ҳаракат тезлиги қанчалик юқори ва канал деворларининг 
ғадир-будурлиги қанчалик зиѐд бўлса, бу ғалаѐнланишлар шунчалик катта бўлади. 

---

38 
Уларнинг катталиги тўзиткич конструкғиясига, соплонинг геометрик ўлчамларига 
(каналнинг узунлиги ҳамда диаметрига) ва суюқликнинг ҳоссаларига ҳам боғлиқ. Ёнилғи 
заррачаларининг ўлчамлари 5 дан 100 мкм гача бўлиб, натижада 0,5-20 млн гача томчилар 
пайдо бўлади. 
Ёнилғининг тўзитилиш майинлиги ва ѐниш кўрсаткичларини баҳолаш учун 
томчиларнинг ўртача диаметри тушунчасидан фойдаланилади. 
Ўртача диаметр қанча кичик бўлса, тўзитиш шунча майда (майин) ҳисобланади. 
Пуркалаѐтган ѐнилғи оқимининг ривожланиши.
Форсунка соплосидан ѐниш камерасига бериладиган ѐнилғи оқимининг шакли, 
ўлчамлари ва тузилиши тўзиткичнинг тури ҳамда конструкғисига боғлиқ. 8.2-расмда 
дизеллар группасида энг кўп фойдаланиладиган штифтсиз тўзиткич ҳосил қилувчи ѐнилғи 
оқимининг схемаси тасвирланган. Тешикдан чиққанда томчиларга парчаланиладиган 
ѐнилғи оқими конуссимон оқимни ҳосил қилади. Оқим узунлиги L эни В ва конус бурчаги 

га тенг. Оқимнинг ѐнилғи энг кўп тўпланган марказий қисми (ўзак 1) энг катта тезлик 
билан ҳаракатланувчи зарралар (4) билан тўла бўлади. 
Канал ўқидан узоқлашган сари томчиларнинг ўлчами кичиклашиб ва ҳаракат 
тезлиги пасайиб, томчилар миқдори эса кўпайиб боради. 
8.2 - расм. Пуркалган ѐнилғи оқимининг схемаси. 
Масалан кичик, кинетик энергияси кам бўлган тешиклар газ таъсирида секинлашиб 
оқим қобиғи (2)ни ҳосил қилади. Ёнилғининг доим буғланиб туриши томчилар 
ўлчамининг кичиклашувига ва уларнинг қобиқдан чиқишига ѐрдам беради. 
 
Аралашма ҳосил қилишни ташкил этиш усуллари.
Аралашма ҳосил бўлиш ва ѐниш жараѐнларини ташкил этишда, ѐниш 
камерасининг конструкғияси ва ѐнилғи бериш параметрлари муҳим ахамиятга эга. 
Аралашма ҳосил бўлиш жараѐни одатда ѐниш камерасининг танланган турига ва қабул 
қилинган ѐнилғи бериш аппаратураларига мослаб ишлаб чиқарилади. 
Аралашма ѐниш камераларида аралашма ҳосил бўлиши.
Ажратилмаган камералар ягона (яхлиг) бошлиқдан иборат бўлиб, унга ѐнилғи 
пуркалади ва аралашманинг ѐниши авж олади. Ажратилмаган ѐниш камераларида ҳажм 
бўйича, пардали, ҳажм бўйича пардали, девор яқинида аралашма ҳосил бўлиш усуллари 
мавжуд. 

---

39 
8.3 - расм. Дизелларнинг ажратилмаган ѐниш камералари. 
Ҳажм бўйича аралашма ҳосил бўлиши.
Аралашма шу усулда ҳосил қилинадиган ѐниш камералари 8.4-расмда кўрсатилган. 
Камера бўшлиғига ѐнилғи марказий форсункадан, тўзиткичнинг 6-12 та соплоси орқали 
радиал йўналишда пуркалади ва ҳаво билан аралашади. 
Тўзитилган ѐнилғи камера деворларига тегмаслиги керак, акс ҳолда аралашма 
ҳосил бўлиш ва унинг ѐниш жараѐни бузилади. Бунда D
k
/D
ғ
=0,75-0,90 бўлиб, камералар 
кенг қилиб ишланади. Пуркаш босими 8-15 МПа гача етказилади. Штифтсиз 
тўзиткичларда ѐнилғи оқимнинг конус бурчаги 20
0
атрофида бўлади. 
D
к
, D
ғ
- камера ва цилиндрнинг диаметрлари. Тезлик режими ошиши билан 
заряднинг камерада айланиш жадаллиги қуйидагича ортиб боради:
