3
ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС
ТАЪЛИМ
ВАЗИРЛИГИ
ТОШКЕНТ АВТОМОБИЛ-ЙЎЛЛАР ИНСТИТУТИ
«Автотракор двигателлари»
кафедраси
«
Ички ёнув двигателлари
»
фанидан
МАЪРУЗАЛАР МАТНИ
1-кисм
5 521100 - «Ер усти транспорт тизимлари»,
5 521200-«Транспорт воситаларидан ишлатиш ва таъмирлаш»,
5 521300 - «Электротехника, электромеханика ва электротехнология,
5 521 800 - «Технологик машиналар ва жиҳозлар» йўналишларида
ўқиѐтган бакалаврлар учун мўлжалланган.
Тошкент-2006
4
Бу маърузалар матнида ички ѐнув двигателларининг
назарий кисми
келтирилган бўлиб, бакалавриятнинг -
«
Ер усти транспорт тизимлари, - «Транспорт
воситаларини ишлатиш ва таъмирлаш», «Электротехника, электромеханика ва
электротехнология»,- «Технологик машиналар ва жихозлар» йўналишларида
ўқиѐтган бакалаврлар учун мўлжалланган.
Маърузалар матни «АТД» кафедрасининг
28.08.2006 йилдаги 1- сонли
мажлисида муҳокамадан ўтган.
Кафедра мудири доц. Б.И.
Базаров
Тузувчилар: доц. М.М. Мирюнусов
доц
.
Б.И. Бозоров
Тақризчилар: доц. Б.Р. Тулаев (ТДТУ)
доц. Х. Ярмухамедов (АТЭ каф.)
ТАЙИ илмий-услубий Кенгаши томонидан тасдиқланган
(Баѐннома №2, 2006 йил 18 октябр)
Қайта ишланиб тўлдирилган ва муаммоли маърузалар матни.
ТАЙИ нусха кўпайтириш участкаси 2006 й. 109 бет. (Муаллифлар
тахрири
остида)
5
М У Н Д А Р И Ж А
1.
Кириш (1 мавзу, 1 маъруза).... ……....................................…..............…......3
2.
ИЁД нинг термодинамик цикллари (2 мавзу, 2 маъруза).........…............8
3.
Ҳақиқий цикллар, ИЁД ларнинг эксплуатацион хусусиятларининг
асосий кўрсаткичлари ва иш режимлари(3 мавзу, 3 маъруза)…….….….14
4.
Ишчи жисмлар ва уларнинг хусусиятлари (4 мавзу, 4
муаммоли
маъруза)…………………………………………………………………………….18
5.
Газ алмашиш жараѐни (5 мавзу, 5 маъруза)...........................…..............25
6.
Сиқиш жараѐни(6 мавзу, 6 маъруза)........................................….…….....31
7.
Учқун орқали ўт олдириладиган двигателларда гомоген
аралашма ҳосил қилиш (7 мавзу, 6 маъруза)...............................…...….......35
8.
Дизел ва газдизелларда аралашма ҳосил қилиш (8 мавзу, 7 маъруза)..38
9.
Бензинда ва газда ишлайдиган двигателларда аралашманинг
ѐниши (9 мавзу, 8 маъруза)....…………...........................................…...............48
10.
Дизел ва газдизелларда ѐнилғини алангаланиши ва
ѐниши (10 мавзу, 9 маъруза)........................................................……..............53
11.
Ёниш жараѐнида термодинамик нисбатлар (11 мавзу, 10 маъруза)...59
12.
Кенгайиш жараѐни (12 мавзу, 10 маъруза)..................................….........64
13.
Двигателни ва унинг ишчи циклининг кўрсатичлари (13 мавзу, 11
маъруза)...........…………………………………………………………...........69
14.
ИЁД нинг ташқи иссиқлик баланси ва иссиқликдан
зўриқиши (14 мавзу, 12 маъруза).............................................……..................74
15.
Босим остида ҳаво киритиш усули билан двигателларнинг асосий
эксплуатағия
(ишлатиш)
хусусиятларини
яхшилаш
(15
мавзу,
13
маъруза)………………………………………………………….………………..78
16.
Учқундан ўт олдириладиган двигателларнинг ѐнилғи
аппаратлари (16 мавзу, 14 маъруза).....................................………….............83
17.
Дизел ва газдизелларнинг ѐнилғи аппаратлари
(17 мавзу, 15 маъруза)………………………………………….…………… 90
18.
Ички ѐнув двигателларининг иш
режимлари ва
тавсифлари (18 мавзу, 16 маъруза).......................................………..............100
19.
ИЁД нинг экологик кўрсаткичлари (19 мавзу, 17 маъруза)...…….....105
20.
Адабиѐтлар ...................................................................…...........................114
6
1-мавзу.
Кириш
- 2 соат
Кўриладиган масалалар:
1. Фаннинг мақсади.
2. Илмий-техникавий ривожланишда энергетиканинг вазифаси
3. Автомобилларнинг ички ѐнув двигателларининг яратилишининг қисқача тарихи,
ривожланиши ва уларнинг қўлланиш сохалари.
4. Ёнлиғи энергетика ресурслари ва атроф мухит ҳимояси муаммолари.
5. Двигателларни назарияси ва конструкцияларини ишлаб чиқишда
фаннинг
вазифаси.
6. Автомобил заводлари, уларнинг ИЁД конструкцияларини Ўзбекистон
Республикасида ва чет элларда такомиллаштиришдаги вазифалари.
7. ИЁД таснифлаш.
8. Двигателларнинг асосий турлари ва уларда қабул қилинган терминлар.
