I tergov va sud harakatlarining tushunchasi va huquqiy tabiati

IBOB DALILLARNI TO‘PLASH USULLARI

I.1. Tergov va sud harakatlarining tushunchasi va huquqiy tabiati
Jinoyat ishini tergov qilish va hal etish uchun avvalo qonun talablari asosida dalillarni yig‘ish, jinoyat sodir qilgan shaxsni ta’qibga olish va ishga ayblanuvchi tariqasida jalb qilish, keyinchalik bu shaxsning tergov hamda sudda qatnashi­shini ta’minlash uchun unga nisbatan tegishli choralar ko‘rish talab qilinadi. Mana shu harakatlar jinoyat protsessining dastlabki tergov deb atalgan bosqichini tashkil etadi.

Tergov harakatlari nafaqat dastlabki tergov bosqichida, balki, surishtiruv va sudda, qolaversa hodisa sodir bo‘lgan joyni ko‘zdan kechirish va ekspertiza o‘tkazish harakatlari jinoyat ishi qo‘zg‘atilgunga qadar ham o‘tkazilishi mumkin.

Tergov harakatlariga jinoyat-protsessual baho beradigan bo‘lsak, ular bir tomondan dastlabki tergovning asosiy qismini tashkil etsa, boshqa bir tomondan dalillarni to‘plash va tekshirish tizimida asosiy bo‘g‘inni egallaydi.

Tergov harakatlarining ahamiyati dalillarni to‘plashning asosiy usullari ekanligidan iboratligi bois, ular jinoyat ishi bo‘yicha haqiqatni aniqlashda ham asosiy usul hisobla­nadi. Tergov harakatlari qat’iy, batafsil ishlab chiqilgan shaklga ega va davlat majburlovini qo‘llash kuchi bilan ta’minlanadi.

Biz quyida, keyingi mavzularda “tergov harakatlari” atama­si orqali O‘zbekiston Respublika Jinoyat-protsessul kodeksi­ning 87-moddasida ko‘rsatilgan va X-XXV boblari bag‘ish­langan dalillarni to‘plash va tekshirishga qaratilgan isbot qilish usullari xususida so‘z yuritamiz.

SHunday qilib, tergov harakatlari bu-dalillarni yig‘ish va tekshirishning qonun bilan tartibga solingan va davlat majburlov kuchini qo‘llash imkoniyatlari bilan ta’minlana­digan usullaridir.