I tema. Kurstın ma’qseti ha’m wazıypaları. Usı lektsiyada «Gidrometriya»

Sınaw sawalları

1. 
   Basgidromettin tiykargı wazıypası nelerden ibarat ?
   
2. 
   Gidrometriya xizeatinin tiykargı wazıypaların aytıp berin .
   
3. 
   Stantsiya ha’m post tarmaqlarının wazıypaları nelerden ibarat ?
   
4. 
   Gidrologiyalıq stantsiya dep nege aytıladı?
   
5. 
   Gidrologiyalıq post dep nege aytıladı?
   
6. 
   Gidrologiyalıq stantsiya ha’m postlar qanday neshe razryadlarga bolinedi?
   

3- tema. Suw qa’ddin guzetiw. Suw qa’ddi rejimi tuwralı ulıwma maglıwmatlar.
Gidrometriyada darya ha’m basqa suw obektlernin suw qaddin guzetiwge,anıq olshewge ayırıqsha itibar beriledi. Bul temada tiykargı itibar suw qaddinin ozgeriwine tasir etiwshi qubılıslar ha’m terbelis xarakterlerin anıqlawga qaratılgan.
Daryalarda ha’m basqa suw obektlerinde suwdın mugdarı belgili bir waqıt ishinde ozgerip turadı.Natiyjede suw qaddi de terbelip turadı.Mine usı ozgeris qubılısların tekseriw zarur ha’m bul ozgeris nızamların anıqlaw,ozgeriske sebep bolatugın qubılıslardı belgilew kerek boladı
Terbelis xarakteri ha’m mugdarı kop gana tabiygıy geografiyalıq qubılıslarga baylanıslı bolıp,olardın tasirinde suw qaddinin terbelisin tort turli koriniske bolip uyreniw mumkin:
1) ko’p jıllıq terbelis;
2) jıllıq terbelis;
Z) ma’usimlik terbelis;
4) sutkalı terbelis.
Suw qa’ddinin ko’p jıllık terbelisi tiykarınan ilimnin atmosfera tsirkulyatsyası tasirinde kop jıllıq tsikllıq terbeliske baylanıslı halda boladı. Bunda kop jawın jawgan jıllarda suw qaddinin terbeliside ulken boladı yamasa kerisinshe.Bunnan basqa suw qaddinin kop jıllıq terbelisi geologiyalıq,texnikalıq qubılıslargada baylanıslı boladı.
Suw qaddinin jıllıq terbelisi tiykarınan sol jıldın meteorologiyalıq shariyatına baylanıslı boladı.Eger usı jılda jauın-shashın mugdarı kop bolıp,ıgallık ulken bolsa,bul jılda suw qaddinin terbelis amplitudasıda ulken boladı.
Suw qaddinin mawsimlik terbelisi Darya hawizinin tabiyıy-geografiyalıq shariyatına baylanıslı boladı.Bunda dariyanın jaylasıw ornı,biyikligi ayırıqsha rol oynaydı.Mawsimlik terbelis jaz aylarında suw osimlikleri,qıs aylarında bolsa bolsa muzlaw hadiyseleri tasirirnde guzetiliwi mumkin.
Suw qaddinin sutkalıq terbelisi daryalardın tenizge quyaatugın jerlerinde(samal tasirinde)ha’m muzlıqlarga jaqın jaylasqan kishi saylarda guzetiliwi mumkin.



Арал теңизиниң суў қәддин ѳлшеў рейкасы.

Suw qaddin guzetiwdegi tiykargı maqset gidrotexnikalıq qurılıslardı jobalastırıw,qurıu ha’m paydalanıw ushın kerekli maglıumatlardı alıw bolıp esaplanadı. (Bkirgokn) bir kopir, tarnaw(twgon), kanal ha’m basqada qurılıslar,olar qurılıp atırgan daryalar,saylardagı suw qaddin anıqlamay turıp,jobalastırıq mumkin emes. Suw qaddin guzetiw barlıq gidrometriyalıq jumıslardın quramlı(tarkibiy) bolimi bolıp esaplanadı. Gidrometriyada suw qaddin guzetiw usılı bir qansha ansat bolganı ushın daryalardagı agım mugdarın anıqlaw ushında onnan paydalanadı. Bunın ushın suw qaddi menen suw sarpı arasındagı baylanıs, yagnıy suw sarpı iymek sızıgı grafigi sızıladı.