I tema. Kurstın ma’qseti ha’m wazıypaları. Usı lektsiyada «Gidrometriya»

2) Qurgaqshılık gidrometriyası (daryalar, koller ha’m basqalar);
3)Jer astı suwları gidrometriyası;


Gidrometriyalıq islerdin tiykargı tartiplerine tomendegiler kiredi:

1. 
   Gidrologiyalıq stantsiya ha’m postlardı qurıw ha’m uskeneler menen ta’miyenlew;
   
2. 
   Terenlik o’lshew islerin orınlaw;
   
3. 
   suw qaddin guzetiw;
   
4. 
   Suw dın qıyalıgın uyreniw;
   
5. 
   suwdın temperaturasın ha’m muzlaw hadiyselerin uyreniw;
   
6. 
   suwdın tezligin ha’m agıs bagdarın olshew;
   
7. 
   darya agımı ha’m agızıqlar agımın uyreniw;
   
8. 
   Agızıqlardın mexanikalıq qasiyetlerin wyreniw;
   
9. 
   Suwdın renin, tınıqlıgın ha’m ximiyalıq qasiyetlerin wyreniw.
   

Joqarıdagı jumıslardan basqa,bazı bir jagdaylarda gidrologiyalıq stantsiya ha’m postlarda arnawlı dastur boyınsha gidrometriyalıq isler orınlanıwı mumkin.
Gidrometriya bul gidrologiyalıq stantsiya ha’m postlarda orınlanatugın islerdin tartibin wyretiuwhi pan bolıp,bul isler qaniyge(muxandislik) ha’m ilimiy gidrometriyanın pardiyualı bolıp esaplanadı. Stantsiya ha’m postlarda alıp barılatugın guzetiwler gidrometriya paninin altın fondı bolıp esaplanadı. Bunday guzetiwlersiz birde-bir gidrotexnikalıq islerdi jobalastırıp,qurıp ha’m olardan paydalanıp bolmaydı.



Әмиўдәрьяның Қыз-кеткен каналы сооружениеси
Sınaw sawalları

1. 
   Gidrometriya paninin maqseti ha’m wazıypaları nelerden ibarat ?
   
2. 
   Gidrometriyanın( tadqiqot) usılların aytıp berin.
   
3. 
   Gidrometriyada wyrenetugın suw obektlerine baylanıslı halda qanday bolimlerge bolinedi ?
   
4. 
   Gidrometriyalıq islerdin tiykargı tartipli bolimleri nelerden iborat?
   
5. 
   Gidrometriyalıq guzetiw maglıwmatlarının xalıq xojalıgındagı a’hmiyetin eslen.
   

a2- tema.-Gidrometeorologiya xızmetin sho’lkemlestiriw. Stantsiya ha’m post tarmaqların jaylastırıwdın tiykargı printsipleri ha’m olardın duzilisi
Usı lektsiyada gidrometeorologiyalıq stantsiya ha’m post tarmaqların sholkemlestiriw,onda gidrometeorologiyanın tiykargı wazıypaları,guzetiw postlarının wazıypalari ha’m de stantsiya ha’m postlardın duzilisi ayqın jaratılgan.

Mamleketimizde gidrometeorologiyalıq xızmet ulıwma dawlet xızmeti bolıp,onın wazıypası qalıq xojalıgin gidrometeorologiyalıq magshlıwmatlar menen tamiyenlew bolıp esaplanadı.

Barlıq gidrometeorologiyalıq isler ustinen basshılıqtı Uzbekistan Respublikası ministrler kenesi qasındagı Gidrometeorologiya Bas Basqarması-Bas gidromet alıp baradı. Basqarmanın tiykargı wazıypası xalık xojalıgı tarmaqları ha’m mamleket basqarıqın(mudofaasini)meterologiyalıq,klimatalogiyalıq,aerologik,agrometerologiyalıq,gidrologiyalıq ha’m teniz gidrometerologiya maglıwmatları menen tamiyenlew bolıp esaplanadı.
Gidrometriya xızmetinin tiykargı wazıypaları tomendegilerden ibarat
1) Teniz ha’m okeanlardın gidrometriyalıq rejimin wyreniw;
2) Xalıq xojalıgın ha’m mamleketti meteorologiyalıq, gidrologiya ha’m basqa bolimlerdi kerekli maglıwmatlar menen tamiyenlew
3) Joqarıdagı bolimler boyınsha ilimiy izertlew islerin alıp barıw
4) kuzetiw ha’m ilimiy isler natiyjelerin o’z aldına qollanba ha’m kitaplar korinisinde baspadan shıgarıw.
Gidrologiyalıq isler natiyjesinde bolıp atırgan ilimiy-metodikalıq islerge Bas gidromettin ayırıqsha bolimleri basshılıq qıladı.Ha’r bir mamlekettin ozinin gidrometerologiya xızmeti basqarması sholkemlestirilgen bolıp,bull basqarma oz teritoriyasındagı barlıq gidrometerelogiyalıq jumıslarga basshılıq qıladı.
Mamleketimizde suw obektlerinin rejimin wyreniw tiykarınan har bir suw obektinde turaqlı turde yamasa waqtınsha baqlaw postların qurıw yamasa ekspeditsiya islerin sholkemlestiriw tiykarında alıp barıladı.
Stantsiya ha’m post tarmaqları operativ kuzetiw stantsiyaları ha’m post tarmaqlarına bolinedi. Guzetiw postlarının wazıypası tomendegilerden ibarat:
1) suw obektlerinin gidrometeorologiyalıq rejimin wyreniw maqsetinde turaqlı guzetiw alıp barıw;
2) turli garezli bolimler ha’m sholkemlerdi guzetiw maglıwmatları menen tamiyenlew ha’m qawipli gidrologiyalıq hodiyselerden xabarlandırıw;
Z) stantsiyaga qaraslı territoriyanı sistemalı turde guzetip barıw;
4) Otırıqshı xalıq arasında gidrometriyalıq bilimlerdi ha’m gidrometriyalıq xızmet darejesi wazıypasın asırıw. Puxara xalıq arasında gidrometriyalıq bilimlerin jetilistiriw ham gidrometriyalıq xızmet wazıypaların engiziw.
Operativ stantsiyalardın wazıypası xalıq xojalıgına operativ xızmet qılıw bolıp esaplanadı. Operativ gidrometriyalıq stantsiya ha’m postlardın sanı ha’m jaylasıwı tiykarınan ilimiy ha’m xojalıq mekemelerinin talaplarına muwapıq halda duziledi.