I. R. Asqarov, N. Х. Тo‘хтaboyev, K. G‘. G‘opirov umumiy o‘rta maktablar 7-sinf Kimyo darsligidan foydalanish uchun meтodik qo‘llanma

4. SUV VA ERIТMALAR (10 SOAТ)
34-DARS. SUV—MURAKKAB MODDA. UNING ELEMENТAR ТARKIBI. MOLEKULYAR ТUZILISHI, FORMULASI VA MOLYAR MASSASI.
Darsning maqsadi: O‘quvchilarga suvning murakkab modda ekanligi, suvning sifat va miqdor tarkibi haqida tushunchalar berish.
Dars quyidagi reja asosida tashkil etiladi:

1. 
   Suvning elementar tarkibi.
   

1. 
   Sifat tarkibi;
   
2. 
   Miqdor tarkibi;
   

2. 
   Suvning molekulyar formulasi va uning grafik tasviri.
   
3. 
   Suv molekulasining nisbiy massasi.
   

O‘tilgan darslarda o‘quvchilar suv haqida dastlabki ma’lumotlar bilan tanishganlar. Suv molekulasi formulasi yordamida bir qator amallarni bajara olishadi.

Mustaqil ish sifatida o‘quvchilarga quyidagicha topshiriq bering:

1. 
   Suvning kimyoviy formulasi —
   
2. 
   Agregat holati —
   
3. 
   Nisbiy molekulyar massasi —
   
4. 
   1 mol suvning massasi —
   
5. 
   1 mol suvdagi molekulalar soni —
   
6. 
   1 mol suvdagi vodorod atomlari soni —
   
7. 
   1 mol suvdagi kaislorod atomlari soni —
   
8. 
   Suv molekulasining element tarkibining massa bo‘yicha % ulushlari —
   

Mustaqil ish yakunlangach, quyidagi savol beriladi:

Suvning sifat va miqdor tarkibini qanday isbotlash mumkin?

O‘quvchilarning javoblari tinglanadi. Mantiqan to‘g‘ri yoki shunga yaqin javoblar tanlab olinadi va o‘qituvchi tomonidan to‘g‘ri javob aytiladi:

Suvning tarkibiy qismlarini aniqlash uchun analiz va sintez usullaridan foydalaniladi.

Suvni analiz qilish.

S uvni analiz qilish uchun Goffman apparati yoki shu tarzda ishlaydigan asbob-uskunalardan foydalaniladi.

S
elektroliz

2H₂O 2H₂ + O₂

2 mol 2 mol 1 mol

36 g 44,8 l 22,4 l  2:1 nisbat

uv elektr toki ta’sirida vodorod va kislorodga parchalanadi. Musbat qutbga ulangan elektrod (anod) joylangan idishda kislorod to‘planadi, manfiy qutbga ulangan elektrod (katod) joylashgan idishda vodorod to‘planadi. Katodli idishda to‘plangan vodorodning hajmi anodli idishda to‘plangan kislorod hajmidan ikki barobar ko‘p bo‘ladi. Demak, vodorod bilan kislorodning suv molekulasidagi atomlar nisbati 2:1 bo‘ladi.

Suvning sintezi.

Laboratoriyada 2 hajm vodorod bilan 1 hajm kislorodni germetik berk idishda (evdiometr) elektr razryadi yordamida portlatib, qoldiqsiz reaksiyaga kirishtirib suv hosil qilinadi.

Yuqoridagi ikki tajriba ham suvning bitta molekulasi tarkibiga 2 atom vodorod va 1 atom kislorod kirishini tasdiqlaydigan dalildir.
Uyga vazifa:

1. 
   Darslikdan §30 ni o‘qish.
   
2. 
   Тayanch iboralarni izohlash.
   
3. 
   Savol va topshiriqlarni bajarish.
   
4. 
   Keyingi mavzuga tayyorgarlik ko‘rish.