I qism. Fotometriya asoslari

Optik zichlik, d 
400 
0,1 
1,0 
450 
0.1 
1,0 
500 
0,1 
1,0 
550 
0,2 
0,7 
600 
0,4 
0,4 
700 
0.8 
0,1 
Rangning spektri to‘g‘risidagi eng to‘g‘ri grafik ma’lumot 
spektrning ko‘rinadigan qismidagi har bir to‘lqin uzunligi uchun 
yorug‘lik energiyasini ko‘rsatadigan uzluksiz egri chiziq ko‘rinishida 
beriladi. Biroq, bitta rang egri chizig‘ining shakli grafikdagi vertikal o‘q 
qanday razmetkalanligiga bog‘liq holda har hil bo‘lishi mumkin. 
Masalan, cho‘zilganroq shkalali ordinata o‘qida qisilgan shkalali 
masshtabga qaraganda, ko‘tarilishning yuqoriroq maksimumli va tikroq 
tushishli egri chiziqlar hosil bo‘ladi. Bu esa rangning to‘yinganligi 
haqida noto‘g‘ri hulosaga olish kelishi mumkin. 
Bitta rangning spektral egri chiziqlarining shakllari ordinata 
o‘qining chiziq-li yoki logarifmli shkalali bo‘lgan grafiklarda ham bir 
biridan jiddiy farq qiladi. 

---

237 
Rangning spektral tavsiflari o‘tkazish, qaytarish yoki yutilish egri 
chiziqlari ko‘rinishida beriladi. Agar rang yorug‘lik filtriga tegishli 
bo‘lsa, unda uning spektral tavsifi o‘tkazish egri chizig‘i
ko‘rinishida (4.3 – rasm ) yoki yutilish egri chizig‘i (4.4 –rasm) 
ko‘rinishida beriladi. Birinchi holda ordinata o‘qi λ belgili T harfi bilan 
belgilanadi va 0 dan 1.0 gacha razmetkalanadi.
4.3 – rasm. Yorug‘lik filtrining spektral o‘tkazish egri chizig‘i 
Bunday egri chiziq faqat energiyaning nisbiy spektral tarkibini 
ko‘rsatadi. Ikkinchi yutilish egri chizig‘i berilgan holda, ordinata o‘qi λ 
belgili D harfi bilan belgilanadi (spektral optik zichlik) va 0 dan 3.0 
gacha razmetkalanadi. Agar ko‘rilayotgan optik zichlikning diapazoni 
katta bo‘lmasa, o‘q 2.0 yoki 1.0 gacha razmetkalanadi. 
4.4 – rasm. Yorug‘lik filtrining spektral yutilish egri chizig‘i (4.3 – rasmdagi filtr) 
Agar rang shaffof bo‘lmagan jismga tegishli bo‘lsa, unda u yo 
yutilish egri chizig‘i bilan, yoki qaytarish egri chizig‘i bilan tavsiflanadi. 
Ordinata o‘qi bu holda ρ harfi bilan belgilanadi va zinasimon 
diagrammada 0 dan 1.0 gacha belgi qo‘yilib chiqiladi. Bunda nurlarning 
tarkibi uch zonali usulda ko‘rsatiladi.
Bunday diagrammada spektr uchta zonaga bo‘linadi: ko‘k (400 dan 
490 nm gacha), yashil (490dan 570 nm gacha) va qizil (570 dan 700 nm 

---

238 
gacha). Ba’zida zonali grafiklar bo‘yicha rang to‘g‘risida taxminiy 
mulohazalar uchun spektr 100 nm dan bo‘lgan uchta teng qismlarga 
bo‘linadi.