I qism. Fotometriya asoslari

Guru
h-lar 
№
Garmoniyaning
tipologik guruhi
Turning 
(turosti-
ning) 
№
Garmoniya turining 
(turostining) 
nomi va uning tavsifli 
belgilari, bayoni
 
Garmonik 
rang birik-
malarining 
turlari 
1 
2 
3 
4 
5 
I 
Xromatik ranglarning 
polixromatik 
garmoniyalari 
(bir xil yoki har xil 
darajali 
to‘yinganlik 
va (yoki) yorqinlik 
bilan) 
1 
Kontrastli 
ranglarning 
garmoniyasi 
– 
rang 
doirasida 
bir 
– biriga 
qarama-qarshi turgan o‘zaro 
qo‘shimcha 
qutbli 
ranglarning 
gammasi 
(birikmasi).
Ular 
katta 
xromatik 
intervalda 
– 1/2 rang 
doirasida joylashgan 
2 
Bir-biriga yaqin 
ranglarning 
garmoniyasi – 1/4, 1/8 rang 
doirasida – kichik xromatik 
intervalda 
joylashgan 
ranglar gammasi 
Ularni 
toza 
psixologik 
bog‘liq 
bo‘lmagan 
ranglardan 
biri 
bog‘lab 
turadi va ular kontrastli 
(rang 
tusi 
bo‘yicha) 
ranglarning turlariga ega 
emas.

---

302 
3 
Bir-biriga yaqin-kontrastli
ranglarning garmoniyasi – 
½, ¼ rang doirasida - 
o‘rtacha xromatik intervalda 
qo‘shni 
chorak 
rang 
doirasida joylashgan ranglar 
gammasi. 
Ularning belgilari – bog‘liq 
bo‘lmagan 
ranglarning 
qandaydir bittasiga yaqinlik 
va rang doirasining qaysidir 
yarimida joylashish qarama-
qarshiligi.
Jadval I.1ning davomi 
1 
2 
3 
4 
5 
4 
4.1 
4.2 
Uchlik garmoniyasi 
Ikkita bir-biriga yaqin va bit-
ta kontrastli ranglarning va 
rang doirasida ularning ora-
lig‘ida joylashgan rang 
tusiga kontrast bo‘lgan 
ranglarning garmoniyasi. 
(Doiraga ichki chizilgan teng 
yoqli uchburchakning 
burchaklarida joylashgan 
ranglar). 
Ikkita bir-biriga yaqin kon-
trastli bo‘lgan ranglarning va 
rang doirasida ularning orali-
g‘ida joylashgan rang tusiga 
kontrast bo‘lgan ranglarning 
garmoniyasi. (Rang 
doirasida ichki chizilgan 
teng tomonli 
uchburchakning 
burchaklarida joylashgan 
ranglar).

---

303 
II 
Xromatik ranglarning 
monoxromatikli 
garmoniyalari
5 
5.1 
5.2 
5.3 
Teng qiymatli tuslarning 
(ekvitonal) garmoniyalari 
Bir xil to‘yinganlikli har xil 
yorqinlikli bitta rang tusi 
turlarining 
monoxromatik 
gammasi
Har xil to‘yinganlikli bir xil 
yorqinlikli bitta rang tusi 
turlarining 
monoxromatik 
gammasi
Har xil to‘yinganlikli har xil 
yorqinlikli bitta rang tusi 
turlarining 
monoxromatik 
gammasi
III 
Axromatik 
ranglarning 
monoxromatikli 
garmoniyalari
6 
6.1 
6.2 
6.3 
Yorqinligi bo‘yicha 
farqlana-digan kulrang 
rangning har xil tusllarining 
garmoniyalari 
Kulrang rangning yorqinligi 
bo‘yicha kontrastli 
turlarining gammasi 
Kulrang rangning yorqinligi 
bo‘yicha nyuansli turlarining 
gammasi 
Kulrang rangning yorqinligi 
bo‘yicha kontrast-nyuansli 
turlarining gammasi 

---

304 
Jadval I.1ning davomi 
1 
2 
3 
4 
5 
IV 
Axromatik ranglarning 
polixromatikli 
garmoniyalari
7. 
7.1 
7.1.1. 
7.1.2. 
7.2. 
7.3. 
7.3.1. 
7.3.2. 
Axromatik ranglar har xil 
yorqinlikli oq, qora va 
kulrang ranglar.xillarining 
garmoniyalari: 
Axromatik kontrast 
garmoniyasi: 
qora rangning oq bilan 
birikmasi; 
to‘q-kulrang ranglarning oq 
bilan birikmasi; 
Axromatik nyuanslar 
garmoniyasi: 
och-kulrang ranglarning oq 
bilan birikmasi. 
Kontrastli-nyuansli axromatik 
garmoniya: 
yorqinligi bo‘yicha kulrang 
turlarini o‘z ichiga olgan 
gamma; 
yorqinligi bo‘yicha kulrang 
hamda
qora va (yoki) oq turlarini o‘z 
ichiga olgan gamma. 
V 
Xromatikli axromatik 
ranglarning 
polixromatikli 
garmoniyalari (har xil 
darajali to‘yinganlikga 
va yorqinlikga ega 
bo‘lgan) 
8. 
8.1. 
8.2 
Rang tusi, to‘yinganligi va 
yorqinligi bo‘yicha har xil 
bo‘lgan xromatik ranglar 
bilan har xil axromatik 
ranglar garmoniyasi. 
Xromatik va (yoki) 
to‘yinmagan ranglar bilan 
har xil yorqinlikli kulrang 
ranglar gammasi. 
Xromatik va (yoki) 
to‘yinmagan ranglar bilan oq 

---

305 
8.3. 
8.4. 
va kulrang ranglar gammasi. 
Xromatik va (yoki) 
to‘yinmagan ranglar bilan 
qora va oq ranglar gammasi. 
Xromatik va (yoki) 
to‘yinmagan ranglar bilan 
qora va kulrang ranglar 
gammasi. 
Jadval I.1ning davomi