I мавзу: Иқтисодий ўсиш курсининг мазмуни вазифалари ва унга таъсир этувчи омиллар


-расм. Физик ва инсон капитали мувозанати динамикаси



Download 2,29 Mb.
Pdf ko'rish
bet40/89
Sana03.04.2023
Hajmi2,29 Mb.
#924313
1   ...   36   37   38   39   40   41   42   43   ...   89
Bog'liq
fac0073ef6c6dff9c4117a4af3591edc ИҚТИСОДИЙ ЎСИШ МОДЕЛЛАРИ

5.2.3-расм. Физик ва инсон капитали мувозанати динамикаси. 
5.2.3-расмдан кщриниб турибдики физик ва исон капитали динамикаси 
биргаликда Е мувозанат ҳолатида турибди. 
 = (
 
(5.2.6)
 
Агар тенгликни логарифмлаб олинган натижаларни коэффицентлар 
ўрнига қўсак қуйидаги ифода ҳосил бўлади: 
ln
 = lnA(0)+ gt-
ln(n+g+
)+
ln
+
ln
 
(5.2.7)
 


=0 
=0 


101 
5.2.7 – тенгламадан кўриниб турибдики, аҳоли жон бошига тўғри келадиган 
даромад аҳолининг ўсиш суръати ва физик ва инсон капитали йиғилишига 
боғлиқ. Тенгликнинг коэффицентлари омилларнинг улушини кўрсатиб 
турибди. 
5.3 Давлатнинг иқтисодий сиѐсатини иқтисодий ўсишга таъсири. 
Кўпчилик иқтисодчилар кандай қилиб хукумат иктисодий ўсиш 
суръатларига таъсир киладилар деб савол берадилар. Маълумки хукумат 
иктисодиетда жуда катта имкониятга ва кучга эга булган иктисодий 
воситаларадан хисобланади, шунинг учун уни харакатлари катта ахамиятга эга. 
Хукумат иктисодиѐтга турли хил йўллар билан таъсир килиши мумкин ва бунга 
куйидагилар бўлиши мумкин: 

ҳукумат конуний хужжатларни белгилашда кумаклашади ва бу нарса ўз 
навбатда махсулот яратувчиларга катта имконият тугдиради. Агарда хукумат 
бундай шароитларни яратиб бераолмаса у холда шу мамлакат иктисодий ўсиши 
деярли юкори булмаслиги мумкин.

ҳукумат макроиктисодий шароитларга таъсир килиш мумкин, чунки 
фирмалар инфляция юкори булган давлатда махсулот ишлаб чикаришлари 
кийинчилик тугдиради. 

ҳукумат иктисодий ўсишнинг суръатларига таъсир килиши мумкин, яъни 
турли хил воситалардан фойдаланган холда (монетар сиесат, фискал сиесат ва 
х.к.з.). Давлат харажатлари структураси хам катта ахамиятга эгадир. 
Иқтисодий ўсишга каратилган купчилик ишларда юкоридаги аспектлар 
тахлили берилган булиб унда кайси аспектларнинг бири купрок иктисодий 
ўсишга таъсир курсатилиши курсатилган. 
IV. Иктисодий ўсиш манбаълари: эмпирик тахлилларнинг нитижалари А. 
Иктисодий ўсиш омилларини инобатга олинии. 
Al ҳамда A6 жадвалларида (Босворт ва Коллинзлар ишларидан 
(Bosworth and Collins, 1998)) 88 давлатларда туртта даврдаги иктисодий ўсиш 
омиллара курсатилган: 1960-70, 1970-80, 1980-86 ва 1986-90 йилларда. Масалан 


102 
А1 жадвалнинг биринчи каторида, хитойдаги уртача ўсиш суръатлари 1960йил 
1970йиллар даври ичида 1,7 фоизни ташкил килган. Капитал иктисодий ўсиш 
омили сифатида - Ak/k тенгламасининг кисми (4) – нолга тенг булган - (1 - а) 
Ае /е худди шу тенгламанинг кисми - 0,4 фоизга тенг булган. Иктисодий ўсиш 
суръатларининг бокша кисмлари - 1,3 фозни ташкил килган – ва бу технология 
ривожланишига боглик булганлигидандир. 
Элвин Янг (Alwyn Young, 1994)) Шаркий Осие давлатлардаги юкоро 
иктисодий 
ўсиши 
омилларнинг 
туплангалги 
деб 
айтган 
биринчи 
иқтисодчилардан хисобланади. Масалан Сингапурдаги 1960чидан 1970йилга 
ахоли жон бошига тугри келган 5,6 фоизни ташкил килди ва бу физик 
капиталнинг тупланиши, 0,3 фоизи эса инсон капиталига тугри келган. Агар биз 
физик ҳамда инсон капиталини инобатга оладиган булсак, Сингапурдаги 
иктисодий ўсиш суръатлари нолга тенг булган. Худди шундай натижалар 
1970йилдан 1980йилгача ва 1980йилдан 1986йилгача булган даврда кўзатилган. 
Шу маълумотларга асосланган холда Янг Сингапурдаги иктисодий ўсишнинг 
асосий омили факат харакат ва каттик мехнат деган хулосага келган. 
Бу килинган хулоса, бундан олдинги килинган хулосага мутлок фарк 
килади, чунки олдинги хулосаларга караганда Шаркий Осиедаги иктисодий 
ўсиш факатгина технологияни яхшилаш оркалигина эришилган деб айтидган. 
Аслида эса мана шу давлатлардаги иктисодий ўсишнинг пайдо булиши 
факатгина физик капиталнинг туплангалигиданлир. Шуни айтиб утиш жоизки, 
агарда юкоридаги давлатларда технологияларни такомиллаштирилмаганда, у 
холда камайиб бораетган даромад конуни иктисодий ўсишни йукка чикарар 
эди. 1994 йилда Янгнинг башоратига кура шаркий осиеда руй берган ута 
юкори ривожланишни пасайиб кетишини айтган. Сингапурнинг бахтига, ишлаб 
чикариш ўсиш суръатлари 1986 йилдан 1992 йилгача ошиб келди, ва уртача 
йилига 7,4 фоизни ташкил этди. Бу курсаткичдан факат 2,6 фоизи капитал 
йигилмаси билан белгиланади ва 0,6 фоизи - таълим. Шундай килиб технология 
бир йилда 4 – фоизга ошган. 


103 
Иқтисодий бир бирликлардан катъий назар конвергенция иктисодий 
назарияда асосий ва тортишувларга хос бир масалалардан хисобланади. 
Юкорида айтиб утилганидек неоклассик модел бой ва кашо давлатлр 
уртасидаги тахминий конвергенцияни курсатиб утади.
Худди шу саволлар макроиқтитсодий назарияси ва иктисодий ўсиш 
тарафдорларини хам кизиктириб келмокда. Аммо улар учун тахлил объектлари 
булиб уй хужаликлари эмас балки бутун бир давлатлр кизиктиради. Масалан 
улар кашо давлатлар кашолигигача коладими еки йукми, бой давлатлар эса ун 
йиллардан кейин хам бой булиб коладими еки йукми шуни билишни 
истайдилар. Бу асосий саволлар конвергенция хакидаги асосий тортишувларга 
айланган. Аслида бу масалар олдиндан кизикиш уйготган булсада, лекин 
макроиктисодиетчилар ва экономитристларни 80-йилларга келиб катта 
кизикиш пайдо булди. 
Конвергенциянинг икки асосий концепциялари классик ишларда намоѐн 
этилган. Уларни р-конвергенция ва конвергенция деб аташади. Бизнингча, агар 
конвергенция руй берса у холда кашо давлатлар бой давлатларга нисбатан 
юкори иктисодий ўсиш тенденцияга мойиллиги борлигини атамаиз.
Р-конвергенциясига мисол килиб, уй хужаликлари еки мамлакатдаги 
ўсиш суръатлари рецессия коэффиценти, бошлангич даромадларга нисбий 
таъсирини утказади. Масалан, 1(а) чизмада, маълум бир давлатлар гурухида Р-
конвергенцияси 1960дан 1997 йилгача олинган. Бу чизмадан шуни кўзатиш 
мумкинки,1960 йилда Р-конвергенцияси кўзатилган ривожланган давлатларда, 
йилдан-йилга иктисодий ўсиш сураътлари, ривожланаетган давлатларга 
нисбатан юкори булган 1 (б) – чизма. 
 
3.4 
3.2 

2.8 
2.5 
2.4 
2.2 



104 

Download 2,29 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   36   37   38   39   40   41   42   43   ...   89




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish