I-mavzu. «Iqtisodiy geografiya» fanining predmeti, tadqiqot usullari va vazifalari

Elektroenergiya omili. Bu sohaning o’ziga xos xususiyati shundaki, u yaratgan mahsulot - elektr quvvatini jamg’arib, omborxonalarda yig’ib bo’lmaydi, undan ayni paytning o’zida foydalanish kerak. Bundan tashqari elektr quvvati yuqori kuchlanishli bo’lib, tarmoqlar orqali uzoq masofalarga berilishi mumkin. Masalan, xuddu shu maqsadda yirik ko’mir havzalarida yirik yoqilg’i energetika majmualari barpo etilgan. Odatda, elektr quvvati omilini ishlab chiqarishning hududiy tashkil etilishida eng avvalo, uning arzon turiga ustunlik beriladi. Arzon elektr quvvati gidroelektro-stantsiyalaridan olinadi, chunki bunda suv keyin ham suvligicha qolaveradi, yoqilg’i elektr stantsiyalarida esa ko’mir, mazut yoki tabiiy gaz sarflanadi. Elektr quvvati omiliga quyidagi misollarni keltirish kifoya: 1tonna titan ishlab chiqarish uchun 40-50 ming kvt-s, shuncha alyuminiy ishlab chiqarish uchun 17-19 ming kvt-s, misni tozalash, temir qotishmalarini ishlab chiqarish, elektr pechlarida po’lat eritish uchun ularning har bir tonnasiga 8-10 ming kvt-s atrofida elektr quvvati sarflanadi. Tabiiyki, bunday korxonalarning arzon elektr quvvati manbalariga yaqin joyda qurilishi iqtisodiy jihatdan maqsadga muvofiq bo’ladi.

Suv va iqlim sharoiti ham ishlab chiqarish tarmoqlarini joylashtirishda katta ahamiyatga ega. Suv manbalari ayniqsa kimyo, yogoch-tselyuloza, metallurgiya zavodlarining faoliyatiga sezilarli ta’sir qiladi.

Suv va iqlim sharoitlari boshqa sanoat korxonalarini qurishda ham e’tiborga olinadi. Bu omilning ahamiyati ayniqsa O’zbekiston qishloq xo’jaligi uchun muhim omil hisoblanadi.