И. М. Абдуллаева, Д. T. Азимов. “Ахборот тизимлари

Қўллаб-қувватлаш. 
Дастурлашнинг 
самарали 
тили 
фирманинг 
дастурлаш хизмати ходимлари ўрганишлари учун содда бўлиши керак ва 
хизмат ходимлари ушбу дастурий таъминлаш ҳақида ушбу ДТ асосида 
қурилган барча тизимларни жорий қўллаб-қувватланишни бажариш учун 
етарли бўлган билимлар даражасига эга бўлишлари керак. Яна бошқа 
ташкилотларда кенг фойдаланиладиган ҳамда кўпгина консалтинг фирмалари 
ва хизматлари томонидан қўллаб-қувватланадиган дастурий пакетларни харид 
қилиш муҳимдир. Қўллаб-қувватлашнинг бошқа тури дастурий кодни таҳрир 
қилиш, созлаш ва модификациялаш каби ѐрдамчи воситаларнинг 
мавжудлигидир. 
 
Қисқача хулосалар 
Тизимли ва амалий дастурлар асосий турларга киради. Улар турли 
хилдаги мақсадларга хизмат қилади. Тизимли дастурлар компьютер
ресурсларини бошқаради ва амалий дастурлар ва компьютернинг аппаратли 
таъминлаш ўртасидаги боғловчи бўғин бўлиб хизмат қилади. Амалий ДТ 
иловаларни ишлаб чиқувчилар ва ўзига хос бизнес-иловаларни дастурловчи 
баъзи бир якуний фойдалаувчилар томонидан қўлланади. Амалий ДТ
компьютернинг аппаратли ресурсларига киришни назорат қилувчи тизимий 
дастурлар ѐрдамида фаолият юритади. 
Тизимли 
ДТ 
компьютер 
тизимининг 
ҳар 
хил 
қисмларини 
мувофиқлаштиради ҳамда ДТ ва компьютернинг аппаратли таъминлаш 
ўртасида боғловчи бўғин бўлиб хизмат қилади. Компьютер фаолиятини
бошқарувчи ва назорат қилувчи амалий ДТ операцион тизим деб аталади. 
Тизимли ДТнинг бошқа турлари компьютер тилларидан трансляторлар 
дастурини ўз ичига олади, улар дастурлаш тилларини машина тили ва ишлаб 
чиқишнинг умумий вазифаларини бажарувчи утилитларга ўзгартиради. 
Операцион тизим тизим ресурсларини тақсимлаб, белгилаб ва тартибга 
солиб ва компьютердан фойдаланишни назорат қилиб, ахборот тизимининг 
асосий менежери каби ҳаракат қилади. 
Компьютер томонидан бажариладиган дастур аввалдан машина тилига 
махсус дастурлар – компиляторлар, трансляторлар ѐки интерпретаторлар 
ѐрдамида ўзгартирилади. 

---

40 
ДТнинг ривожланишидаги асосий тенденция юқори даражадаги 
дастурлаш тиллари фойдаланувчилар йўналишига дўстона эволюция 
қилинишидан 
иборатдир, 
улар 
касбий 
дастурловчиларнинг 
меҳнат 
унумдорлиги ўсишига кўмаклашади ҳамда ҳаваскорларга ахборот тизимлари 
имкониятларига мурожаат қилишга имкон беради. 
Менежерлар дастурларни мустақил ишлаб чиқиш, уларни харид қилиш 
ѐки иловалар хизматлари провайдеридан ижарага олишда харажатлар ва 
афзалликлар ўртаси мувозанатни сақлашлари керак.
ДТни танлаш самарадорлик, ташкилотнинг технологик платформаси 
билан бирга бўла олишлик, қўллаб-қувватлаш ҳамда дастурлаш тили ѐки 
дастурлаш воситасининг ташкилот олдида турган муаммолар ва вазифаларга 
мос келиши каби мезонлар ѐрдамида амалга оширилади.