И. М. Абдуллаева, Д. T. Азимов. “Ахборот тизимлари

 Ечилаѐтган вазифаларга мос келиш. Дастурлашнинг баъзи бир 
тиллари универсал бўлади ва улардан турли-туман муаммоларни ҳал қилиш 
учун фойдаланиш мумкин, бу вақтда бошқалари ихтисослаштирилган 
вазифаларнинг чекланган доирасини ечиш учун яроқли бўлади. Кобол 
дастурлаш тили бизнес-маълумотларни ишлаб чиқиш учун жуда ҳам тўғри 
келади, аммо математик ҳисоблашларни бажариш учун камроқ яроқлидир. 
Тилни танлаш ўз ичига ташкилотлар ва фойдаланувчиларнинг ушбу дастурга 
эҳтиѐжларини белгилашни олади. Амалий дастурларнинг ўз вақтда 
модернизациялашни таъминловчи эгилувчанлигининг етарлича даражаси билан 
бир қаторда уларни ўзгартириш ва кузатиб боришнинг соддалаштирилган 
жараѐни зарур. Ташкил қилиш билан боғлиқ мулоҳазалар ўзларининг 
орқаларидан узоқ вақтли молиявий оқибатларни олиб келади. 
Самарадорлик. Ушбу банд олдингига қараганда камроқ аҳамиятга эга 
бўлмаса ҳам, компиляция ва дастурлаш тили бажарилишининг самарадорлиги
ДТни харид қилишда роль ўйнайди. Дастурлашнинг баъзи бир тиллари машина 
вақтидан фойдаланишда бошқаларга қараганда самаралироқдир, бунинг устига 
шундай вазиятлар бўладики, бу омил ходимлар билан боғлиқ харажатлардан 
ошиб кетади. Секинроқ компиляторлар ѐки интерпретаторлар (Beysik, Java
тўртинчи авлод тиллари)га эга дастурлаш тиллари сониясига кўп минглаб

---

39 
транзакцияларни бажарувчи тизимлар учун машина вақтидан фойдаланишнинг 
самарадорлиги нуқтаи назаридан жуда ҳам секин ва қиммат турувчи бўлади. 
Бирга бўла олишлик. Амалий ДТ аппаратли платформаларда ҳамда 
ташкилотда ўрнатилган барча операцион тизимлар бошқаруви остида 
бажарилиши керак. Бунинг устига фирма компьютерларида ўрнатилган 
операцион тизим ушбу фирмада қўлланиладиган асосий бизнес-иловалар 
билан бирга бўла оладиган бўлиши керак. Жуда ҳам муҳим иловалар, одатда, 
катта миқдордаги транзакциялар билан таърифланади ва барқарор операцион 
тизимларни ўрнатишни тақозо қилади, улар катта ва мураккаб дастурларни 
ижро этиши ҳамда жуда катта файлларни қўллаб-қувватлаши мумкин.