I korrelyatsion nazariya Tasodifiy miqdorlarning o`zaro bog’lanishi tushunchasi

---

I.
 
korrelyatsion nazariya 
 
1. Tasodifiy miqdorlarning o`zaro bog’lanishi tushunchasi.
Ko`hchilik 
masalalarda bir (tasodifiy miqdor)t.m.ning boshqa t.m.ga bog`liqligini o`rnatish 
talab qilinadi. Dastlab bir 
Y
t.m.ni boshqa bir 
X
t.m.ga bog`liqligini o`rganamiz. 
Ikki t.m. bir biri bilan yoki funksional, yoki statistic bog`langan yoki 
umuman bog`lanmaga bo`lmasligi mumkin.
Ikki t.m. bir biri bilan to`g`ridan to`g`ri funsional bog`lanishi (yani biri 
ikkinchisining qatiy funksiyasi) holati aniq va tabiiy fanlar: matеmatika, fizika, 
ximiya va boshqa fanlardagina yaqqol kuzatiladi, amaliyotda ayniqsa iqtisodiy 
jarayonlarda deyarli kuzatilmaydi, chunki ko`pincha ulardan biri yoki xar ikkalasi 
bir vaqtning o`zida boshqa t.m. ta`sirida bo`ladi. Bundek holat statistic 
bog`lanishni paydo qiladi. Masalan 
Y
t.m. boshqa 
1
2
3
1
2
1
2
,
,
,
,
, ,
Z Z Z U U T T
t.m.ga va 
X
t.m. boshqa 
3
4
2
1
3
,
,
, ,
Z Z U T T
, t.m.ga funsional bog`langan bo`lsin, u holda 
X
va 
Y
ular 
uchun umumiy bo1lgan
3
2
1
,
,
Z U T
yordamida o`zaro statistic bog`lanishga ega 
bo1ladi. 
1-t`arif.
 
Agar bir t.m.ning o`zgarishi boshqa bir t.m.ning taqsimot 
qonunini o`zgaroshiga olib kelsa bunday bog`lanish statistic bog`lanish deyiladi. 
Xususan statistic bog`lanish bir t.m.ning o`zgarishi boshqa t.m. o`rta qiymati 
o`zgarishida kuzatilsa uni
 korrelyatsion
bog`lanish deyiladi. 
Masalan, faraz qilaylik 
Y
– g`alla hosildorligi, 
X
– galla ekiniga solingan 
o`g`itning umumiy miqdori. Xar bir gektarga bir xil miqdorda o`g`it solinishidan 
qatiy nazar ularning hosildorligi turlicha bo`ladi, buning sababi hosildorlikka 
o`g`itdan boshqa yana boshqa t.m.larning(ekin maydoniga yuborilgan suvning 
viqdori, quyoshning ta`sir davomiyligi, va hokozo) tasiri turlicha ekanligidir. 
Ammo shunga qaramasdan o`rtacha hodildorlik galla ekiniga solingan o`g`itning 
umumiy miqdoriga funksional bog`langan bo`ladi, yani 
Y
t.m. 
X
t.m.ga 
korrelyatsion bog`langan.