I. Kirish II. Asosiy qism 1 Baliqlar tuzilishining umumiy tavsifi

Siydik – tanosil sistemasi – Baliqlarning siydik-tanosil sistemasi ikkita ossosiy tipda tuzilgan. Baliqlarning siydik kanali yo klaokaga, yoki siydik tanosil sinusiga, yo bo’lmasa, maxsus teshik bilan tashqariga ochiladi.

Turlari juda ko’p va o’zi turli tuman bo’lgan bu ikkinchi gruppa baliqlarning eng xarakterli belgilari qo’yidagilardan iborat.

Suyakli baliqlarning suyaklardan tuzilgan jabra qopqoi bo’lib, bu qopqoq jabra teshigining ustidan qoplab, jabra apparatini ancha mukammallashtiradi va ikkilamchi jai qopqoi (teri) suyakdandir. Skeletida hamma vaqt ma’lum miqdorda qoplaich suyaklar bo’ladi. Ichki skeletida, garchan qisman bo’lsa ham suyak bo’ladi. Tangachalari ganoid yoki suyak tangacha bo’ladi (lekin plokoid tangacha bo’lmaydi). Ikki xil nafas oluvchi baliqlardan tashqari, barcha suyakli baliqlarning suzgich qanotlarini suyak shu’lalar tutib turadi. Jabralar aro to’siqlari yo kichkina yoki ko’pincha bo’lmaydi, shuning uchun jabra yaproqlari bevosita jabra yoylariga o’rnashadi. Yo suzgich pufagi (bu pufak ikkilamchi tartibda rivojlanmay qolishi ham mumkin) yoki o’pkasi (juda kamdan kam xollarda) bo’ladi. Erkaklarida juft kopulyativ organ yo’q. Urulanish hodisasi ba’zi istisnolarni xisobga olganda tashqarida, ya’ni suvda bo’ladi va ikralari juda maydadir.

Hozirgi zamondagi suyakli baliqlarni tubandagi oltita sistematik gruppaga bo’lish mumkin:

1. 
   Suyak toaylilar,
   
2. 
   Suyakli ganoidlar,
   
3. 
   Suyakdor baliqlar,
   
4. 
   Ko’p qanotlilar,
   
5. 
   Cho’tka qanotlilar,
   
6. 
   Ikki xil nafas oluvchilar.
   

Ko’p ixtiologlar birinchi bo’lib bitta gruppadagi baliqlarni katta turkum tariqasida, “konechnorotsh” deb ataladigan bitta kenja sinfga birlashtiradilar va ikkinchi kenja sinf bo’lmish ikki xil nafas oluvchi baliqlarga qarshi qo’yadilar. Biroq cho’tka qanotlilar kelib chiqish e’tibori bilan ikki xil nafas oluvchi baliqlarga yaqin turadi, shuning uchun ko’pgina paleantologlarning cho’tka qanotlilar bilan ikki xil nafas oluvchi baliqlarni xoanalilar deb ataladigan bitta katta sinfga kiritishlari tamomila asoslidir .

Hozirgi kunda suyak toaylilar turlari uncha ko’p emas, ularning hammasi shimoliy yarim sharda yashaydi. Ularning ko’pchiligi dengizda yashasa xam, nuqul chuchuk suvlarda uchraydi (shur suvlarda spermalari ivib qoladi).

Birlamchi bosh skelet deyarli nuqul toaydan tuzilgan lekin miya qutisining usti qoploich suyaklardan (teri suyaklaridan) hosil bo’lgan suyak panstir bilan qoplangan. Bu suyak, suyak tangaga juda o’xshaydi. Toay elka kamarining ustida ham bir qancha teri suyaklari bo’ladi, bu suyaklar ikkilamchi elka kamari hosil bosh skelet bilan birikadi.

Faqat ko’krak chizgich qanotlarida emas balki qorin suzgich qanotlarida ham yaxshi takomil etgan radioliyalari bor.

Ichaklarda speral kalapan bor, lekin ichagi mustaqil ravishda anal teshigiga ochiladi.

Suyakli toayli baliqlarning ikkita oilsi mavjud.