I. H. Hamdamov, S. A. Abilova hozirgi zamon tabiiy fanlar konsepsiyasi

Yer kurrasining asosiy biomlari. 
Biom - bu katta regional subkonti- 
nental biosistem a b o ‘lib, u qandaydir bitta o ‘sim liklar tip i bilan yoki 
landshaftning boshqa o ‘ziga xos xususiyati bilan xarakterlanadi. M asalan, 
m o ‘tadil iqlim sharoitidagi keng bargli o ‘rm onlar biom i yoki c h o ‘l zonasi- 
ning qum li o'sim liklar biomi yoki namli tropik o 'rm o n la r biom i va ho k a­
zo. M arkaziy Osiyoda yuqorida aytilganlardan tashqari to g ‘ oldi va to g ‘ 
hududlarida chala c h o ‘llar, quruq ch o ‘llar, to ‘qaylar, aralash va archa 
o 'rm onlari, alp o'tloqlari ham da sovuq tog‘ ch o ‘llari kabi biom lar uchraydi. 
D unyoda quyidagi biom lar mavjud:
110

---

1. Namli tropik biomlar. 
Bu zonaning iqlimi yil b o ‘yi n am k o ‘p 
bo'lganligi sababli turli xil o ‘sim liklar jam oasi va turlarning o'sishi uchun 
qulaydir. 0 ‘sim liklar orasida k o ‘pchilikni lianalar (chirm ashib o'suvchi 
o'sim lik) tashkil etadi. K o'pchilik m am lakatlarning tropik o 'rm on larida 
(P anam a, Indoneziya, Braziliya) epifitlar ju d a k o 'p tarqalgan. Tropik 
z o n a la rd a o 'suvch i daraxt o'sim liklarining ildizlari k o 'p in c h a tu p ro q
yuzasiga yaqin joylashgan bo'lib, doskasim on shaklda bo'ladi. Bu zona 
turlarga ju d a boy b o 'lib , Braziliyada 40 m ing, Indoneziyada 43 m ing 
o'sim lik turi o'sadi.
Bu zonalarda yer yuzasidan balandlikka ko'tarilgan sari h ar 1000 m 
da harorat 6 °C pasayib boradi. Shuning uchun tog'li tropik zonalarda 
iqlim sovuq, doim o sham ollar bo'lib turadi. D em ak, o'sim lik turiari ham
borgan sari kam ayib boradi. M asalan, Kolum biyaning eng baland tog'lik 
zonasi A ndadada taxm inan 4000 m balandlikda yil bo'yi 5 °C orasida 
bo'ladi. Shuning u chun, o'sim liklar turiari va ularning hayotiy shakllari 
juda kam uchraydi.