|
Co‘nggi bo‘sa
Robert Byorns
Astagina o‘pishdik giryon,
Ayri tushdi yo‘llar har tomon!
Vidolashdik garchi pichirlab,
Faryod soldi yurak qon yig‘lab.
Taqdir ekan ne ham qildik biz,
Umidni chin baxt deb bilibmiz.
Ammo bugun ko‘zlarimda yosh,
Yorsiz yo‘lim yoritmas quyosh.
Qalbda tug‘yon urib ehtiros, lshqda yondim Nensini deb rost. Uni ko‘rmoq-sevmoq-ku o‘zi. Uni sevmoq mangu dard o‘zi.
Oh qaydanam ko‘rishdik bizlar,
Oh qaydanam sevishdik bizlar!
Sevmasaydik bunchalar intiq,
Abgor etmasmidi ayriliq.
Mayli omon bo‘lgin, sen gulim, Ko‘ngil mulkim aziz sevgilim. Hamroh bo‘lsin qalbingga abad, Tinchlik, Shodlik, Rohat, Muhabbat!
Astagina o‘pishdik giryon,
Ayri tushdi har tomon!
Vidolashdik garchi pichirlab,
Faryod soldi yurak qon yig‘lab.
Ushbu she’r tarjimasi tarjimonning asarni ijodkor sifatida katta ehtiros bilan sevganini,shoirningfikr-o‘ylari,ifodauslublari,she’rning maromi,ohangini butun vujudi bilan his eta olganini yaqqol namoy-on etib turibdi.She’rning qofiyalanish tartibi uning tarjimasida ham asliyatdagidek boshdan oxirigacha bir xil aa,bb shaklda aks etgan. Shotland shoiri Byomsning ruhiy olati, qalb iztiroblarini o‘zbek tarjimoni Begoyim Xolbekova o‘z ona tilimizda yuksak poetik ma-horat bilan qayta yarata olgan.Buni quyidagi misralarda yanada aniqroq ko‘rish mumkin,ya’ni asliyatdagi quyidagi “Hech qachon ko‘rishmaganimizda, bunchalik mehr bilan sevishmaganimizda, ay-rilmaganimizda yuraklarimiz bunchalik siniq bo‘lmasmidi” degan mazmun o‘zbek tilida asliyatga mos ichki dard bilan ifoda etilgan.
Quyidagi she’r esa ko‘tarinki ruhda, tantanavor ohangda yozilgan. Qofiyalanish tartibi abab shaklda. She’rda shoirning xush kayfiyati,o‘ziga ishonchi uning tarjimasida ham aks etgan:
Louis,what reck I by thee,
Or George on his ocean.
Dyvor,beggar louns to me,
I reign in Jeanie’s bosom!
Let her crown my love her law,
And in her breast enthrone me;
Kings and nations swith awa
Reif randies, I disown ye!
Dengiz qiroli Jorj, Lui, Kim boMibdilar oldimda! Jiynday aziz yorning o‘yi, Yashab turganda qalbimdai Yor ko‘ngiining qiroliman, Baxtim bo‘ylaydi ko‘k qadar. Mening oldimda qirollar, Qirolmas, yo‘q - bir darbadar!
She'riy asarlar tarjimasi eng murakkab masalalardan biri. Shunga qaramay tarjimonlarimiz bu zahmatli vazifani ado etishda o‘ziga xos ijodiy izlanishlar olib bormoqdalar.
She’rda alliteratsiya, assonans, qofiya hamda bir qator tovush takrcriga, vazn takroriga, turoq takroriga asoslangan she’riy unsurlar qoMlanadi. Tovush takrorini ikkiga, ya’ni metrik hamda hamohanglik (evlonik) unsurlar boMish mumkin. Evfonik unsurga hamohanglik, xushohanglik, alliteratsiya, assaonans, epifora, anafora hamda naqoratlarni kiritish mumkin. Metrik unsurlarga esa vaznni, bandni, qit’a, she’r va turoqlami kiritish mumkin.
She’r va uning sarlavhalarida ham tovush takrorlaridan keng foydalaniladi. Unli va undosh tovushlaming takrorlanishi bir-biridan farq qilishi mumkin. Undosh tovush nafaqat turoq ichida, balki band yoki she’r davomida bir necha ko‘rinishda takrorlanishi mumkin. Masalan:
Let her crown my love her law,
And in her breast enthrone me;
Kings and nations swith awa
Reif randies, I disown ye!
She’riy tarjimada tovush takrorini berish imkoniyati juda cheklangan bo‘ladi. Ammo asliyatning ifoda usulini saqlash, she’rning ovozli obrazini berish lozim bo‘ladi. Bunda aynan tovushlar takrorini emas, balki ular talaffuziga yaqin tovushlar takrori orqali fonetik usul qayta yaraiiladi.
О murk, murk in midnight hour (R.Bums)
Tun, tun zulmat bosganda tun (D.Sultonova tarjimasi).
Ayrim hollarda undosh tovushning jaranglisi o‘rniga jarangsiz yoki aksincha jarangsiz undosh o‘mi jarangli undosh takrorlanadi. Bu ko‘p jihatdan tarjimon mahoratiga bevosita bog‘liq bo‘ladi.
Zuhro yulduz miltillab, xira xanda otganda.
As Venus smiled a sad smile me high (D.Sultonova tarjimasi).
azkurbirqatorshe’rtarjimasi“xiraxanda“so‘zbirikmasidagi
tovushining takrori [s] tovushi orqali, [z] tovushi [s] tovushi orqali berilgan.
Fonostilistik usullardan biri hisoblangan assonans she’rga musiqa bag‘ishlaydi, xushohang qiladi. Unli tovushlar takroriga asoslangan assonans ko‘pincha turoq ichida, band ichida hamda qofiyada uchraydi.
Kuz yoysa ham yoMlarga xazon,
Qor ko‘msa ham borliqni butun,
Ko‘klam kelib, ursa ham xandon
Eshigingdan оЧагтап bir kun.
(Omon Matchon, “Eshigingdan оЧатап”)
Though on the ways dead leaves lie,
Though it snows all night and day,
Let awakened nature cry?
I’ll pass by your door some day (D.Sultonova tarjimasi).
Asliyatdagi [y] tovush takroriy tarjimada [ei] hamda [ai] diftonglari orqali qayta yaratilgan.
She’riyatda muhim unsurlardan biri qofiya hisoblanadi. Qofiyalar ikkiga, ya’ni to‘q va och turlarga boMinadi. Tarjimada asliyat shaklini qayta yaratishda uning qayerda qoMlanilgani va qanday shaklda berilgani muhim ahamiyatga ega. Chunki she’rni qayta yaratishda ularning o‘rni va shakli iloji borija saqlanishi lozim.
I saw the weep - the saphire’s blaze Beside thee ceased to shine
It could not match the living rays
That filled glance of thine (Byron, “I Saw thee Weep”). (a,b,a,b)
Sen kularsan - qarshingda
Feruza tosh o‘zgarar.
Do'stlaringiz bilan baham: |
