I. G‘afurov, O. Mo‘minov, N. Qambarov tarjima nazariyasi

0 ‘zbek aruzida qoilanadigan bahrlarning o‘zbek tili xususiyatlari bilan belgilanadigan vaznlar doirasi mavjud. 0 ‘zbek aruzida mavjud 44 xil o‘zgarishning 23 turigina she’riyatda qo‘llanadi. 0 ‘z navbatida har bir nom arabcha so‘zlar bilan ataladi,
Masalan, Bobuming quyidagi baytining vaznini aniqlash uchun tahlil qilamiz:
Xazon yaprog ‘i yangiig ‘ gul yuzung hajrida sarg ‘ardim, Ко ‘rub rahm aylagil, ey lolarux, bu chehrai zardim.
Bahr nomi, baytning necharuknliekanligi, ruknlarning nomiari she’r vaznini ifodalaydi. YUqorida keltirilgan Bobuming bayti barcha ruknlari mafoiylun asliga teng, baytdagi ruknlar soni esa sakkizta. Binobarin, she’r hazaj bahrining sakkiz ruknli o‘lchovida yozilgan

bo‘lib, ruknlari aslining o‘zigagina tengligi uchun she’r vazni hazaji muraammani solim deb ko‘rsatilishi joiz hisoblanadi. (Aruz haqida qarang: A.Hojiahmedov 0 ‘zbek aruzi lug‘ati. Т.: “Sharq”, 1998).

Ikkita yevropa va turkiy tillar she’riy tuzilishi qiyosiy o‘rganish ular o‘rtasida nafaqat she’riy atamalar, balki she’riy tizimlarda katta farq borligini ko‘rsatdi. Hali tarjima nazariyasida ingliz yambi, xoreyi yoki doktili o‘zbek tiliga qaysi vaznda tarjima qilish mumkinligi haqida aniq ma’lumotlar yo‘q, bori ham yetarli emas. Ingliz she’riarini o‘zbek tiliga o'girish bo‘yicha tavsiyalar to‘liq ishlab chiqilmagan. Bu degani ingliz tilidan o‘zbek tiliga yoki o‘zbek tilidan ingliz tiliga she’rlar tarjima qilinmayapti degan xulosaga olib kelmasligi lozim. Samarqand davlat chet tillari instituti “Tarjima nazariyasi” kafedrasi katta o‘qituvchisi Dinara Sultanova ko‘p yillardan beri ingliz, amerika she’riarini o‘zbek tiliga, o‘zbek she’riarini ingliz tiliga bevosita tarjima qilib kelayotgan amaliyotchi mutaxassis hisoblanadi. U Dushan Fayzi Zarafshoniyning “Xillari xonim Samarqandda”, Vohid Abdullaning “Samarqand sayli” dostonlarini ingliz tiliga o‘girgan. Bundan tashqari u Byoms, V.Shekispir, E.Po she’rlari bilan bir qatorda o‘zbek shoirlaridan Abdulla Oripov. Erkin Vohidov va boshqa bir qator atoqli va she’riyatga endi qadam qo‘yib kelayotgan yosh iste’dodli shoirlar asarlarini ingliz tiliga bevosita tarjima qilib kelayotgan iqtidorli tarjimonlardan biridir.
She’riy tarjima bo‘yicha dadil qadam tashlab kelayotgan yana bir amaliyotchi-tarjimon Andijon davlat tillar instituti katta o‘qituvchisi, shoira Begoyim hisoblanadi. U Byoms hamda Jeyms Joys she’riarini asliyatdan o‘zbek tiliga bevosita tarjima qilib, ingliz adabiyoti namunalarini o‘zbek xalqiga tanishtirishda katta hissa qo‘shib kelmoqda.
Ilmiy-tanqidiy adabiyotlarda she’riy tarjimada shakl va mazmunning, musiqaviy garmoniyaning dialektik bog‘liqlikda qayta aks ettirish zarurligi haqidagi fikrlar ko‘p uchraydi, ammo misollar asosida kengroq va atroflicha yoritib berilmaydi. Shu boisdan biz jahon adabiyoti durdonalaridan bir necha asarlarning asliyatdan bevosita o‘zbek tiliga o‘girilgan tarjimlariga murojaat etamiz.Avvalo

shuni aytib o‘tmoqchimizki, vatanimiz mustaqilligi sharofati bilan ijod ahliga, jumladan tarjimonlarga ko‘rsatilayotgan yuksak e’tibor tufayli yurtimizda xorijiy tiliardan bevosita ona tilimizga va ona tilimizdan bevosita xorijiy tillarga tarjima qila oladigan iste’dodlar bo‘y ko‘rsata boshladi. Bu quvonchli hodisa,albatta, negaki biz bevosita tarjimalar orqaligina badiiy tarjima sifatini yaxshilashga erishamiz.Quyidagi she’rni o ‘zbek tilidagi bevosita tarjimasi bilan muqoyasa etib ko‘ramiz: