I дастурлаш тиллари, уларнинг классификацияси pascal дастурлаш тили

5.2. Катталиклар типини ўзгартирувчи функциялар.
chr(x)  ўнли коди 0 ва 255 оралиғида бўлган сонларнинг ASCII жадвалидаги мос белгисига айлантирувчи функция,
high(x)  катталикнинг максимал қийматини аниқловчи функция,
low(x)  катталикнинг минимал қийматини аниқловчи функция,
ord(x)  ҳар қандай тартибланган типни бутун типга айлантирувчи функция. Бунда функция аргументи мантиқий, белгили, саноқли типда бўлиши мумкин. Натижа longint типида бўлади,
round(x)  ҳақиқий сонни ўзига энг яқин бўлган бутун сонга айлантирувчи функция. Бунда x ҳақиқий типли, натижа эса longint типли бўлади. Агар натижа longint қийматлари диапозонидан чиқиб кетса дастур бажарилиши жараёнида хатолик хақидаги ҳабар пайдо бўлади;
int(x)  x нинг бутун қисми. Бунда x ҳақиқий типли, натижа эса longint типли бўлади;
trunc(x)  x сонининг x дан катта бўлмаган бутун қисми. Бунда x ҳақиқий типли, натижа эса longint типли бўлади.
5.3. Тартибланган типли катталиклар учун йункциялар.
odd(x)  x нинг қиймати тоқ эканлигини текширувчи функция. Бунда функция аргументи longint типли қиймати эса boolean типли бўлади. Агар аргумент тоқ бўлса қиймат true, жуфт бўлса false қийматни беради.
pred(x)  x нинг аввалги қийматини аниқловчи функция. Бунда функция аргументи иҳтиёрий тартибланган типли бўлиши мумкин, натижа шу типли қийматга тенг бўлади. Функцияни кетмакетликнинг биринчи элементига тадбиқ қилиш хатоликка олиб келади.
succ(x)  x нинг кейинги қийматини аниқловчи функция. Бу функция ҳам pred каби талабларни қаноатлантиради. Бу функциянинг аргументи учун оҳирги элементни тадбиқ қилиш хатоликка олиб келади.
6. Арифметик амаллар.
Арифметик амаллар фақат бутун ва ҳақиқий сонлар учун ишлатилади. «+»  қўшиш, «»  айириш, «_»  кўпайтириш, «/»  бўлиш амаллари белгиларини билдиради. Булардан ташқари бутун сонлар устида div  тўлиқсиз бўлинма, mod  қолдиқ амаллари ҳам ишлатилади. Масалан, 23 div 4 ифоданинг натижаси 5 бўлади, чунки 23 ни 4 га бўлганда 5 бутун ва 3 қолдиқ қолади. Шунингдек, 23 mod 4 ифоданинг қиймати 3 га тенг бўлади, чунки 23 ни 4 га бўлганда 3 қолдиқ қоляпти.