I дастурлаш тиллари, уларнинг классификацияси pascal дастурлаш тили

Дастурнинг умумий кўриниши

Turbo Pascal стандартида ёзилган дастурнинг умумий схемаси қуйидагича бўлиши мумкин:
– program сўзидан кейин дастур номи ёзилади;
– дастурда белгилар бўлса улар label оператори ёрдамида эълон қилинади;
– дастурда ўзгармаслар бўлса уларни const оператори ёрдамида эълон қилинади;
– дастурда ўзгарувчилар бўлса уларни var оператори ёрдамида эълон қилинади;
– дастурда процедура ва функциялар бўлса, улар эълон қилинади;
– асосий дастур танаси begin ва end операторлари орасида ёзилади.
Дастурнинг умумий кўринишини схематик тарзда қуйидагича изохлаш мумкин:
program дастур_номи;
label белгилар рўйхати;
const ўзгармаслар рўйхати;
var ўзгарувчилар рўйхати;
процедуралар ва функцилар;
begin
<дастур танаси>;
end.
Дастур танасида ўзгарувчиларга қиймат бериш уларнинг турига қараб қийматлар киритиш, натижаларни олиш ва бошқа бир қатор фармоишлар ишлатилади.

Мустахкамлаш учун саволлар
1. Pascal тили қачон ва ким томонидан яратилган?
2. Pascal тилида қандай белгилар ишлатилади?
3. Махсус белгилар деганда нималарни тушунасиз?

Катталиклар ва уларнинг турлари
Режа:
1. Дастурнинг умумий кўриниши.
2. Ўзлаштириш оператори.
3. Ўқиш (киритиш) процедураси.
4. Чиқариш процедураси.
5. Катталиклар ва уларнинг турлари.

2. Ўзлаштириш оператори
Юқорида айтиб ўтганимиздек ўзлаштириш (қиймат бериш) оператори «:=» белгиси ёрдамида ёзилади.
Бичими: x:=a; бунда x – ўзгарувчи номи (индентификатор), а – арифметик ифода, хусусий холда сон.
Масалан, x:=4.52; y:=62; s:=x+y.
3. Ўқиш (киритиш) процедураси.
Бичими: read(x₁, x₂,…,x_k); бунда read (ўқиш) –процедура номи, x₁, x₂,…,x_k — ўзгарувчилар рўйхати, қавс ичидаги сонлар иҳтиёрий сонда бўлиб, улар бир–биридан вергул орқали ажратиб ёзилади.
Масалан, read(x); read(a,b,c).
Сатр типидаги ўзгарувчиларга қийматни ўқиш учун readln процедурасидан фойдаланилади. Унинг бичими readln(x₁, x₂,…,x_k) кўринишда бўлади.