I bob. Yuqori sur’atlarda iqtisodiy o‘sish hodisasi

1.6. Iqtisodiyotni davlat tomonidan tartibga solish
Yaponiyada yuqori o‘sish sur’atlari davrida hukumat dasturlari sezilarli darajada rivojlandi. Ushbu yillarda tuzilgan rejalarning eng mashhuri bu maqsadga 1961-1970-yillarda erishishni ta’minlagan ‘‘Milliy daromadni ikki baravar oshirish’’ Yaponiya bilan G‘arbning yetakchi davlatlari o‘rtasidagi iqtisodiy va texnologik tafovutni bartaraf etish edi. Hukumat rejalari va dasturlari xususiy biznes uchun muhim yo‘nalish bo‘lib xizmat qildi, chunki ular hukumat tomonidan e’tibor va qo‘llab-quvvatlanadigan sohalar edi. Bundan tashqari, davlat xususiy sektorni berilgan yo‘nalishlarda rivojlanishini rag‘batlantirish uchun keng ko‘lamli qarz berish va moliyaviy vositalardan foydalangan va bu yetarli bo‘lmaganda, ma’muriy usullardan foydalangan holda majburlashga o‘tilgan. 60-yillarda hukumatning asosiy tashvishi qora metallurgiya, neftni qayta ishlash, neft kimyosi, shuningdek, bir qator mashinasozlik sanoati edi. Qishloq xo‘jaligiga kelsak, davlatning asosiy sa’y-harakatlari mahsulotlarning ayrim turlarini (birinchi navbatda, sholi) ishlab chiqarishni subsidiyalashga, kooperativlarga moliyaviy yordam ko‘rsatishga, protektsionistik tashqi savdo siyosatini olib borishga, ilmiy tadqiqotlarni tashkil etishga va ularning amalga oshirilishini rag‘batlantirishga qaratilgan edi. Natijada ishlab chiqarishda tezlashtirilgan iqtisodiy o‘sish bir qator juda salbiy oqibatlarga olib keldi.
1.7. Tezlashtirilgan iqtisodiy o‘sishning salbiy oqibatlari
Yaponiya orollarining tabiati jiddiy tahdid ostida edi. Bu nafaqat uning yo‘q qilinishi, balki Yaponiyada ilgari tibbiyot uchun noma’lum bo‘lgan kasalliklarning paydo bo‘lishi ham edi. Yaponiyalik “itay-itay” (ya’ni, ‘‘og‘riyapti!’’), Minamata va boshqa bir qator nomlarni olgan ushbu kasalliklar, atrof-muhitning ifloslanishi, ya’ni dengiz mahsulotlarida

Showa denkyo (o‘ngda) vakillari tomonidan ‘‘Minamata kasalligi’’ qurbonlari vakillariga 270 million yen miqdorida kompensatsiya to‘laydi¹ (1971 yil 30-sentyabr).

simob va og‘ir metallarning to‘planishi natijasida yuzaga kelgan. Xususan, Niigata prefekturasidagi Minamata qishlog‘ining bir nechta aholisi (kasallik nomi kelib chiqqan) Showa Denko zavodidan oqava suvlarni muntazam ravishda chiqarib yuborilishi oqibatida uzoq va og‘riqli kasallik tufayli vafot etdi.

Yaponiyada atrof-muhitni muhofaza qilish va aholining sog‘lig‘ini muhofaza qilishning qonunchilik bazasi iqtisodiy o‘sishdan sezilarli darajada orqada qoldi. Atrof muhitni ifloslantiruvchi kompaniyalarga qarshi ish bir necha yilga cho‘zilib ketgan. Faqat 1970-yil may oyida atrof-muhitni ifloslanishiga qarshi kurash bo‘yicha markaziy shtab tashkil etildi va keyingi yilning noyabr oyida parlamentda atrof-muhitni muhofaza qilish to‘g‘risidagi qonunlarning to‘plami qabul qilindi.
Urushdan keyingi yillarda ish bilan ta’minlash tarkibida keskin o‘zgarishlar yuz berdi. 70-yillarning boshlariga kelib iqtisodiyotning birlamchi tarmoqlarida - qishloq, o‘rmon va baliq ovlarida band bo‘lganlar soni ikki yarim baravar: 1950-yildagi 48,3 foizdan 1970-yilda 19,4 foizgacha, qazib olish sanoatida - 1,7% dan 0,4% gacha kamaydi. Iqtisodiyotning boshqa tarmoqlarida, qurilish va ishlab chiqarishda, ayniqsa xizmat ko‘rsatish sohasida, chakana va ulgurji savdoda, energetika va gaz ta’minotida ishchilar soni keskin o‘sdi.