I bob. Sudralib yuruvchi hayvonlar sinfiga tavsifnoma

I.BOB.SUDRALIB YURUVCHI HAYVONLAR SINFIGA TAVSIFNOMA.


1.1. Sudralib yuruvchiilarning kelib chiqishi

Sudralib yuruvchilar haqiqiy quruqlikda hayot kechiruvchi umrtqalilardir. Sudralib yuruvchilarning gavdasi boshdan oxirigacha muguz (shox) tangachalar yoki qalqonlar bilan qoplangan. Teri bezlari deyarli yo’q. Bundan tashqari suvda ham quruqlikda yashovchilardan qo’yidagi belgilari bilan farq qiladi.

Bosh miyasi ancha yaxshi taraqqiy etgan.
Arterial qon bilan venoz qon yurakda ancha ajralgan holda bo’ladi.
Ko’krak qafasining kengayishi munosabati bilan nafas olish qovurular harakati yordamida yuzaga chiqadi.
Maxsus siydik yo’llari bo’lgan va ancha mukamallashgan chanoq (metanefretik) bo’yragi yuzaga keladi.
Yirik tuxum qo’yishi va tuxumini ichkariga urulantirish yo’li bilan quruqlikda ko’payadi.
Skeleti to’la ravishda suyakga aylangan.
Hozirgi zamondagi sudralib yuruvchilar mezazoy erasida faqat quruqlikda emas balki er yuzidagi barcha dengizlarda ham tarqalgan juda ko’p va xilma xilda sudralib yuruvchilarning yakkam-dukkam qoldiqlaridir.
Mezazoy erasining oxiriga ular ancha progressivroq bo’lmish qushlar va sut emizuvchilar tomonidan siqib chiqarilgan va shu kunlargacha yashab qolgan to’rtta guruhini hisobga olinmaganda barchasi qirilib ketgan.

1. 
   Tangachalilar – turkumi ya’ni sudralib yuruvchilarni hammadan yosh va vakillari to’rt mingtacha turdan iborat bo’lib, hozirgi zamonda eng ravnoq topgan birdan-bir bu gruppaga:
   

· Kaltakesaklar (Jacertelia)
· Xameleonlar (Chameleiontes )
· Ilonlar (Ophidia)

2. 
   Xartum boshlilar – turkumi Punchocenhalia. Yangi Zellandiyada saqlanib qolgan 1 ta vakili gatteriyadir.
   
3. 
   Timsohlar – Crocodilia turkumi, bu turkumning 20 tacha turi bo’lib, ular tropiklarning ichki suvlarida tarqalgan.
   
4. 
   Toshbaqalar – Chelonia bu turkum ham eng qadimgilardan bo’lib, o’ziga xos muhofaza moslamasi kosasi “pansteri” bo’lib, shu kungacha yashab qolgan. Toshbaqalarning 250 tagacha turi bor. Bular quruqlikda, dengizda, chuchuk suvlarda yashaydi.