I bob. Sudralib yuruvchi hayvonlar sinfiga tavsifnoma

Dasht gazandasi
Tarqalishi. Dasht iloni – viperid ilonlarga mansub bo’lib, janubiy-sharqiy Evropaning dashtli, o’rmon dashtli joylarida, Markaziy Osiyo va O’rta Osiyoning shimoliy sharqida, Tojikiston, Qirg’iziston, Qozog’iston va O’zbekistonda uchraydi.
O’zbekiston hududining yarim cho’l va dashtlarda, sho’rak erlarda, qamishzorlarda, sholipoyalar atrofida, daryo va ko’l qirg’oqlarida o’tloqlarda, jarliklarda uchraydi.
Tashqi ko’rinishi. Dasht gazandasi zaharli ilonlar orasida o’rtacha kattalikda bo’ladi. Bu ilonlar tanasining uzunligi 55 sm gacha boradi. Ilonning boshi uchburchak yoki tuxumsimon ko’rinishda bo’lib, tanasidan aniq ajralgan bo’ladi.
Boshining oldi mayda cho’ziq qalqonlar bilan qoplangan bo’ladi. Burun qalqonchasida burun teshiklari bor. Ko’zi bilan yuqorigi lab plastinkalari orasida bir qator mayda plastinkalari joylashgan. Tumshugining chetlari o’tkir va uning yuqorigi yuzasidan bir muncha ko’tarilgan bo’ladi. Ilonning tanasi to’q kul rang bo’lib, zigzag ko’rinishidagi dog’lar bilan qoplangan.
Gavdasining yon tomonidan qora rangdagi dog’larni ko’rish mumkin. Tanasining o’rta o’rta qismi atrofida 19-21 ta tangachasi bor. Qorin qalqonchalari 120 tadan 152 tagacha bo’ladi. Dum qalqonchalari ilonning jinsiga qarab har xil bo’ladi.
Hayot tarzi. Bu ilon kemiruvchilar inlarida, er yoriqlarida, toshlar orasida qishlaydi. Qishki uyqudan mart oylarida uyg’onadi. Asosan kechasi ov qiladi. Dasht iloni mayda kemiruvchilar, kaltakesaklar, hasharotlar bilan oziqlanadi. Avgust oylariga kelib 3-12 tagacha, bo’yi 10-12 sm bo’lgan tirik bola tug’adi. Bu ilonlar yiliga 3-4 marta tullaydi.
Dasht ilonlari odamlardan qochishga harakat qiladi. Bu ilonlarning chaqishidan insonlar o’lmasa ham, ilon chaqqan vaqtdagi noto’g’ri yordam og’ir asoratlarga olib kelishi mumkin.
O’rta Osiyo charx iloni yoki qum iloni
Tarqalishi. Qum charx iloni Sharqiy Eronda, Afg’onistonda, Tojikiston, Turkmaniston va O’zbekiston cho’llarida uchraydi. O’zbekistonda Surxondaryoning janubida, Qorasuv va Amudaryo bo’ylarida, Qarshi cho’llarining janubida, Markaziy Qizilqumda uchraydi.