I bob qattiq jismlar 1-§. Qattiq jismlarning fizikasida asosiy tushunchalar

                             
                                           
 
 
 
                                       
8.7-rasm      
 

---

 
118 
8.2 §   Tranzistorning dinamik holatda ishlashi 
 
Tranzistorli  kuchaytirgichlar  amaliy  sxemalarida  tranzistorning  chiqish  zanjiriga 
kuchlanish manbai va yuklama qarshiligi (R
N
) ulanadi,kirish zanjiriga esa kuchlanish 
manbai va kuchaytirilishi zarur bo‘lgan signal manbai ulanadi. 
Tranzistorning  yuklama  qarshiligi    (R
N
)  bilan  ishlashi    dinamik  holatda  ishlash 
deyiladi.Bu  holatda  transistor  elektrodlarida  kuchlanish  va  tokning  qiymatlari 
uzluksiz o‘zgarib turadi.8.8-rasm 
Umumiy emitter sxemasi bo‘yicha ulangan tranzistorning dinamik holatda ishlashini 
ko‘ramiz. Bu sxemada E
K
 tok  manbaining kuchlanishi kollektor-emitter va yuklama 
qarshiligi R
N
 ga taqsimlanadi:  
U
KE
=E
K
-I
K
R
N
.(14) 
            Tranzistorning  kirishida  kuchlanish  o‘zgarsa  emitter  toki  I
E
  ,baza  toki  I
B
  va 
kollektor  toki  I
K
  o‘zgaradi.Bu  esa  yuklama  qarshiligi  R
N
  da  kuchlanish  tushishi 
o‘zgarishiga  olib  keladi,natijada  kollektor-emitterga  tushayotgan  kuchlanish 
o‘zgaradi.  Tranzistorning  chiqish  statik  tavsiflari  va  AB(yuklama  to‘g‘ri  chizig‘i) 
dinamik tavsifi (R
N
-yuklama qarshiligiga mos kelgan) keltirilgan. 
Statik  tavsiflaridagi  yuklama  to‘g‘ri  chizig‘ining  joylashishi  mos  ravishda  tok 
manbaini kuchlanishi E
K
 bilan yuklama qarshiligi R
N
dan aniqlanadi.Yuklama to‘g‘ri 
chizig‘ining  B  nuqtasi  kollektorga  berilgan  kuchlanish  E
K
  ga  teng  bo‘lgan  holatga 
mos  keladi.Bunda  kollektor  toki  nolga  teng  I
K
=0,u  holda  yuklama  qarshiligidan  tok 
o‘tmaydi va kuchlanish tushishi nolga teng : 
U
RN
=I
K 
▪R
N
=0▪R
N
=0  (15) 
Yukama to‘g‘ri chizig‘ining A nuqtasi kollektor tokining  
                                                      I
K
= 
N
K
R
E
 (16) 
          Qiymatga mos keladi,ya‘ni tranzistorni qisqa tutashuv qilinsa kollektor toki I
K
 
faqat yuklama qarshiligi R
N
bilan cheklangan bo‘ladi. 
           Yuklama  to‘g‘ri  chizig‘ining  A  va  B  nuqtalaridan  boshqa  barcha  nuqtalari 
kirish  signali  berilganda  transistor  zanjiridagi  mumkin  bo‘lgan  kuchlanish  va  tok 
qiymatlarini ifodalaydi.Har qanday baza toki I
B
 ga ma‘lum qiymatdagi kollektor toki 
I
K
  va  kollektor  kuchlanishi  U
KE
  mos  keladi  (8.6  rasmda  tashqi  signal  nol  bo‘lganda 
I
BE
 tokka P-ishchi nuqta U
KE
 ishchi kuchlanish va I
K
 ishchi tokka mos keladi). 
            Kirish  dinamik  tavsifsi  dinamik  holatda  kirish  tokining  kirish  kuchlanishiga 
bog‘liqligini  ifodalaydi.  Kirish  dinamik  tavsifni  chizish  uchun  har  bir  kollektor 
kuchlanishiga  chiqish  dinamik  tavsifsidan  mos  kelgan  baza  toklarini  aniqlash 
kerak.So‘ngra kirish statik tavsifsida shu nuqtalarni belgilab (A′,P′,B′ ) bu nuqtalarni 
birlashtirsak kirish dinamik tavsifsi hosil bo‘ladi (punktir chiziq) 
 

---

 
119