I bob qattiq jismlar 1-§. Qattiq jismlarning fizikasida asosiy tushunchalar

Zatvori izolyatsiyalangan maydonli transistor     8.10-
rasm 
Zatvori 
izolyatsiyalangan 
maydonli 
transistor 
sturukturasi:  metall-dielektik  (oksid)-  yarim  o‘tkazgich  (MDYa  yoki  MOYa
 
- 
tranzistor) dan iborat bo‘lib Uning konstruksiyasi 7.12-rasmda ko‘rsatilgan. 

---

 
120 
         Tranzistorning  asosi  p-turli  monokristall  kremniy  plastinkasi  bo‘lib,  istok  va 
stok  sohalari  plastinkaning  kuchli  legirlangan  n-turli  qismlaridir.  Istok  bilan  stok 
oralig‘i  1  mkm.  Bu  oraliq  tor  ensiz  va  qarshiligi  katta  n-turli  kanaldir.  Zatvor 
kanalning  qalinligi  0,1  mkm  bo‘lgan  dielektrik  (oksid  -  SiO
2
)  qatlam  bilan 
izolyatsiyalangan metall plastinka. 
          Istokka  nisbatan  zatvorga  berilgan  kuchlanishning  ishorasiga  qarab  (―+‖  yoki 
―-―),kanalda  elektronlar  ko‘payishi  yoki  kamayishi  mumkin.Zatvorga  manfiy  (―-‖) 
kuchlanish  berilganda  kanaldagi  elektronlar  yarim  o‘tkazgich  (ichkarisiga)  hajmiga 
tomon  siqib  chiqariladi.Bunda  kanalda  elektronlar  kamayib  ketadi  va  kanaldan 
oqadigan  tok  kamayadi.Zatvorga  musbat  (―+‖)  kuchlanish  berilganda  yarim 
o‘kazgich  hajmidan  elektronlar  kanal  sohasiga  tortiladi  va  kanaldan  oqadigan  tok 
ortadi.    p-n-o‘tish  maydonli  tranzistorning  chiqish  voltamper  tavsifsi(VAT),ya‘ni 
bo‘lganda ,keltirilgan. 
         Zatvor-istok  orasidagi  kuchlanish  U
ZI
=0  bo‘lganda,istok-stok  orasidagi 
kuchlanish U
S 
ortishi bilan I
S
 toki ortadi. I
S
=ƒ(U
S
)   bog‘liqlikda dastlab I
S
 tok chiziqli 
ortadi  Stok  toki  I
S
  ortishi  bilan  kanalga  kuchlanish  tushishi  ortadi,p-n-o‘tishdagi 
teskari  kuchlanish  (ayniqsa  stok  yaqinida)  ortadi,bu  esa  kanal  ko‘ndalang  kesim 
yuzasining  kamayishiga  olib  keladi  va  stok  toki    I
S 
ortishi  sekinlashadi.Istok-stok 
kuchlanishi U
S
 ning ma‘lum bir qiymatidan boshlab stok toki  I
S
 o‘zgarmasdan qoladi 
to‘yinish  holatiga  chiqadi.Stok  toki  to‘yinish  (o‘zgarmas  )ga    chiqadigan    U
S
 
kuchlanishni to‘yinish kuchlanishi U
Sto‘yin
 deyiladi. 
          Stok  tokening  (I
S
)  zatvor-istok  kuchlanishi  (U
ZI
)ga  bog‘liqligi    I
S
=ƒ(U
ZI
)  , 
U
S
=const (o‘zgarmas) bo‘lganda,tavsif stokozatvor tavsif deyiladi. 
         Zatvori  izolyatsiyalangan  maydonli  tranzistorning  chiqish  VATlari  p-n-o‘tish 
maydonli  tranzistorlarinikiga  o‘xshash  ko‘rinishga  ega  Farqi  faqat  p-n-o‘tish 
maydonli transistor kanali torayishi holatida ishlaydi,MDYa (yoki MOP) tranzistorlar 
kanali  qarshiligi  kamayishi  (zatvorga  musbat  kuchlanish  berilganda,  elektronlar 
kanali  boyiydi)  va  kanal  qarshiligi  ortishi  (zatvorga  manfiy  kuchlanish  berilganda, 
elektronlar  kanali  kamayadi)  holatlarida  ishlaydi.Shuning  uchun  stokozatvor tavsifsi