I bob qattiq jismlar 1-§. Qattiq jismlarning fizikasida asosiy tushunchalar

8.3 § Maydon tranzistorlari 
 
Maydonli tranzistor deb uch eektrodli yarim o‘tkazgichli asbobga aytiladi. Unda tok 
bo‘ylama  elektr  maydoni  ta‘sirida  asosiy  zaryad 
tashuvchilar 
tomonidan 
hosil 
qilinadi,bu 
tokni 
boshqarish  uchun  ko‘ndalang  elektr  maydoni 
boshqaruvchi 
elektrodga 
berish 
orqali 
amalga 
oshiriladi. 
Barcha  maydonli  tranzistorlar  tuzilishi  bo‘yicha  2 
guruhga bo‘linadi: 
1)  p-n-o‘tish  maydonli  tranzistorlar(kanalli  yoki 
unipolyar tranzistorlar) 
8.9-rasm    2)  zatvori  izolyatsiyalangan  maydonli  tranzistorlar(MDYa  yoki  MOYa-
tranzistorlar) 
P-n-o’tish maydonli tranzistor .Ikki tomondan p-n-o‘tish bilan chegaralangan tor n-
soha  kanal  deyiladi.Kanalni  elektr  zanjirga  ulash  ikki  tomondagi  omik  elektrodlar 
orqali  amalga  oshiriladi.Bu  elektrodlardan  bittasi  istok  (U),ikkinchisi  stok(S) 
deyiladi.P-soha elektrodi boshqaruvchi elektrod bo‘lib,zatvor(Z) deyiladi. 
         Kanaldan oqayotgan  tokning kattaligi istok-stok oralig‘iga berilgan  kuchlanish 
U
S
qiymatining  kattaligiga,yuklama  qarshiligi  R
N
  ga  va  yarim  o‘tkazgich 
plastinkasining 
istok-stok 
oralig‘idagi 
qarshiligiga 
bog‘liq.U
S
=const 
va 
R
N
=const,ya‘ni  o‘zgarmas  bo‘lganda  kanaldan  oqayotgan  tok  I
S
  ning  kattaligi 
kanalning  ko‘ndalang  kesim  yuzasiga  bog‘liq  bo‘ladi.E
ZU
  manbaining  manfiy  qutbi 
zatvorga  ulangan,shuning  uchun  p-n-o‘tish  hajmiy  zaryad  sohasi  kengayadi,natijada 
tok o‘tadigan kanalning ko‘ndalang kesim yuzasi kamayadi.Kanal ko‘ndalang kesim 
yuzasi  kamayishi  kanal  qarshiligining  ortishiga  va  kanaldan    oqayotgan  tok  I
S
(stok 
toki)  ning  kamayishiga  olib  keladi.Zatvorda  kuchlanish  kamaysa,kanal  qarshiligi 
kamayadi  va  stok  toki  I
S
  ortaddi.  E
ZU
  manbaga  ketma-ket  kuchaytirilishi  kerak 
bo‘lgan  signal  manbai  U
kirish
  ulansa,  U
kirish
  signalining  o‘zgarishiga  mos  ravishda 
kanaldan  oqayotgan  stok  toki  (I
s
)  o‘zgaradi.  Stok  toki 
(I
s
)  yuklama  qarshiligi  R
H
  dan  o‘tayotganda  kuchlanish 
tushishi U
chiq
 yuzaga keladi, bu kuchlanish kirish signali 
U
kirish
 o‘zgarishiga mos ravishda o‘zgaradi.