I bob qattiq jismlar 1-§. Qattiq jismlarning fizikasida asosiy tushunchalar

 
4.5 – rasm. Fototokning o’sish va kamayish jarayoni. 
Odatda  zaryad  tashuvchilarning  yashash  vaqti  yorug‘lik    o‘chgandan  so‘ng 
statsionar fototok qiymatining 50% ga qaytishi uchun kerak bo‘lgan vaqtga teng deb 
qabul  qilingan.  Agar  yarimo‘tkazgichga  ikki  karrali  ionlashishi  mumkin  bo‘lgan 
kirishma  atomlari  kiritilgan  bo‘lsa,  misol  uchun  donor  konsentrasiyasi  N
a 
bo‘lgan 
kremniyga ikkita energetik sath hosil qiladigan akseptor Zn  ni atomlari kitirilsa va ½ 
N
a
  ≤  2N
d
  shart  bajarilganda  Zn  elementini  atomlarining  asosiy  qismi  Zn
-  -
  holatda 
bo‘ladi. Bunday markazda kovaklarni yutish yuzasi S
p
- -
 juda katta bo‘ladi. Ammo uni 
elektronni  yutish  yuzasi  S
p
  juda  kichik  bo‘ladi,  ya‘ni  S
n
-
<
p
.  Bunday  holatda 
elektronlarning  yashash  vaqti  keskin  oshadi,  kovaklarniki  esa  kamayadi.  Demak, 
yashash  vaqti  ancha  kichik  bo‘lgan  elektronni  yashash  vaqtini  oshirish  hisobiga 
fotoo‘tkazuvchanlikni  shunga  mos  oshirishish  mumkin  bo‘ladi.  Misol  uchun  Zn 
atomlarini kiritilguncha τ
n
~10
-7
 ,  τ
p
~10
-7
 sek bo‘lgan bo‘lsa, kiritilgandan so‘ng   S
p
--
 
~10
-13
 sm
2
 , S
n
-
 ~10
-20
 sm
2
  bo‘ladi. U holda fotoo‘tkazuvchanlik  
  
 
      ( 
 
 
 
 
   
 
 
 
 
)      
  
 
      ( 
 
 
 
 
   
 
 
 
 
)         
  
 
  
 
    
 
 

---

 
61 
ga teng bo‘ladi. 
Zn  atomlarini  ma‘lum  miqdorda  n-Si  ga  kiritish  bilan  uning  foto  sezgirligini  10
7 
ga 
oshirishimiz  mukin.    Shuning  uchun  Zn  atomlariga  mos  kelgan  energetik  sath 
fotosezgirlikni oshiruvchi sath deb ataladi. Xuddi shunday p-turli Si ga N
a
≥N
d
 kiritish 
yo‘li bilan kovaklarning yashash vaqtini oshirish mumkin.