I bob. O’zgaruvchan tok zanjirlari 1 asosiy ta’riflar

5-bob.O’ZGARUVCHAN TOKLAR UCH FAZALI SISTEMASI

KO’P FAZALI SISTEMALAR TUZISHNING UMUMIY PRINSIPLARI
Simlardan elektr uzatish sharo_Im larini yaxshilash uchun birbiriga bo?liq bulmagan, alohida elektr energiyasi man balariga ega bo’lgan bir necha ?anjirlar ning uzatshi liniyalarini simlar bilan qisman birlashtiriSh prinsipidan foy dalaniladi. Dastlab bu prinsip XIX asrda juda ko’p tarsalgan uch simli uz garmas tok sistemasini yaratish uchun tat bis etilgan edi.

Bukday sistema ikkitao’zgarmas tok generatoridan energiya oladigan ikkita iste’molchilar gruppasidan tarkib top­tan (77rasm), bunda sistemadagi bittasim —ikkala zanjir uchun umumiy bu ladi. Umumiy simda generatorlar tok larining yo’nalishi birbiriga qarama sarsщqbo’lgani uchun undagi tok I₀ = = J_t — I₂. Agar ikkala generatorning nagruzkasi bir xil bo’lsa, u x;olda1_g = = I₂, umumiy simdagi tok esa nolga teng bo’ladi. Bu simni neytral sim yoki neytral deb agat qabul qilingan.Dol­gan ikkitasim liniya simlari deyiladi.Umumiy simga ikkita iste’molchi tok larining ayirmasiga teng tok kelishi sababli uning kesimi yuzasi liniya sim larining kesimi yuzasi 5 dan ancha kichik bo’lishi mumkin.Ko’phollarda uning ke­simi yuzasi Sc=lI2Sbo’ladi. Shunday qi lib, uch simli energiya uzatish sistemasida mis ancha tejaladi: simlarning umumiy kesim yuzasi 4So’rniga 2,55bo’ladi.

Sistemaning neytral simini xavf sizlik shartlariga ko’ra yerga ulash, ya’ni maxsus yerga ulagich, masalan grunt suv lari yeztqidan chusurroqqilib yerga ku milgan metall list orqali yerga yaxshi lab ulash zarur.Bunday yerga ulanganda sistemada (77rasm, a) yerga nisbatan li­niya simlaridagi kuchlanish 220 V dan ortib ketmaydi. Agar xuddi shu usta novkada neytral sim yerga ulanmay, bal­ki liniya simlaridan biri yerga ulangan (masalan, uzilib yerga tegib dolgan) bo’lsa, ikkinchi simning yerga nisbatan kuch lanishi 440 V ga qadar ko’payib ketadi.

Uch simli sistema yuqori kuchla nishli (1 500000 V gacha) o’zgarmas tok ning uta uzoq (500 km dan uzunros) ma sonfalarga uzatish liniyalari uchun eng yangi ustanovkalarda sullaniladi.