I bob. O’zgaruvchan tok zanjirlari 1 asosiy ta’riflar

70 rasm.O’zgaruvchan tokning uchta iste’mol­chisini—

fazalar ning induktiv siljishi bor ikkita va sig’im

siljishi bor bitta iste’­molchisini parallel ulash: a-sxemasi

b-vektor diagrammasi
teng: b — b_c—b_L. Lekin xususiy holda b_s — b_Lbo’lganda, ular bir-birini to’liq kompensasiyalashi mumkin. Butok­lar rezonaneining sharti bo’lib, unda tarmoqlarda elektr energiyasi manbaidan kelayotgan tokka qaraganda bir necha martako’p toklar paydo bo’lishi mumkin.

AKTIV, REAKTIV VA

TO’LIQ QUVVATLAR

Transformatorlar, kabellarning kesimlari, o’zibo’laydigan apparatlar va boshqalarni tanlashda ular qanday tok­ka hisoblanganligini bilish zarur. Bu ning uchun fasat kuchlanish bilan aktiv quvvatR ma’lum ekanligining uzi yetarli emas, yana ustanovkaning cos φ ni xam aniqlashlozim. cosφ turlicha bo’lgan bir necha energiya iste’molchilari bo’lganida hisoblash ancha murakkablashadi. Bunday hisoblashlarni osonlashtirish uchun ikkita yordamchi kattalik: to’liqS — UIvareaktiv Q = UIsin φ= UI_Pquvvatlar kirtilgan.

Ular bilan aktiv quvvat orasidagi nisbatni quvvatlar uchburchagi yaqqol ko’rsatadi. Bunday uchburchak yasash uchun kuchlanishlar uchburchagini olib, uning hamma tomonlarini tok I ga ko’paytirish kerak (71rasm). Shu yo’l bilan olingan quvvatlar uchburchagi kuchla­nishlar uchburchagiga o’xshashbo’ladi. Uning gipotenuzasi tuliqquvvat S ni, katetlari esa — aktiv P va reaktiv Q quvvatlarni ifodalaydi. Ular orasi­dagi nisbat

S = ² + Q²; P = Scosφ; Q = Ssin φvaQ = P tg φ. (58)

G enerator va transformatorlarning shchitlarida to’liqquvvat kursatiladi. Generator va transformatorlarning izolyasiyasi muayyan nominal kuchlanishga, chulg’am simlarining kesimi esa—muayyan nominal tokka xisoblanadi. Bu bilan kuchlanish va tok alohidaalohida cheklab qo’yiladi, lekin bu cheklashlar kuch­lanish bilan tok orasidagi fazalar siljishiφ ga bog’liq bo’lmaydi. Shunday qilib, kuchlanish va tok ta’sir etuvchi qiymatlarining ko’paytmasi generator, transformator va o’zgaruvchan tok boshqa qurilmalarining to’liq nominal quvvati S_H ni belgilaydi. Yuqorida kursatilganidek,