2.4 .Tabaqalashuv Aholining ahamiyatsiz ulushi (umumiy sonning taxminan 1%) hunarmandlarning ikki guruhidan iborat edi: shinabe va dzakko (mozor). Hunarmandlarni ikki guruhga bo‘lish uchun ularning kasbiy faoliyati sohasi asos bo‘ldi. Sinabo asosan “tinch” romsel sohasida ishlagan (kulollar, bo‘yoqchilar, vino ishlab chiqaruvchilar va boshqalar), dzakko esa asbob-uskunalarni ishlab chiqarish bilan bevosita bog‘liq edi. Shinabei zakkolari davlat idoralari xodimlarining bir qismi bo’lgan. Bu holat yapon tadqiqotchilariga shinabe va dzakkoni VIII asr davlat apparatining past darajadagi Zvsnu-ga bog‘lashga imkon berdi. Rasmiy ravishda, hunarmandlar “Yaxshi Loda” toifasiga kirgan, yalang‘och, aslida yarim erkin, ryo min va semin toifalari orasida turgan.Shinabo va dzakkoning ijtimoiy mavqei qullarnikidan (nuxi) yuqori bo‘lgan. Masalan, dzakko aholisiga ryo min toifasi vakillari bilan nikoh tuzishga ruxsat berildi va shinabe, o‘z maqomlariga ko‘ra ko min toifasiga (‘imperator foydasiga bo‘lgan odamlar”) tenglashtirildi.Quruq yerlarning hunarmandlari qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishidan butunlay ajralmaganlar va bu, ehtimol, ularning ijtimoiy mavqeining ma'lum ikki tomonliligini belgilab berdi. Hunarmandlar rasmiy ravishda ryo min bo‘lishiga qaramay, hunarmandchilik qishloq xo‘jaligi faoliyatiga qaraganda unchalik loyiq emas deb topilgan va bu, shubhasiz, ularning ijtimoiy mavqeini pasaytirgan.
Yuqori tizimga muvofiq, shinabe va dzakko yerlarni oldi - bu ularning mavjud bo‘lishining asosiy manbai. Davlat xizmatchilari sifatida ular soliqlardan, soliq va mehnat xizmatidan ozod etildilar va davlat xizmati sifatida tegishli davlat iqtisodiy boshqarmasi tomonidan taqdim etilgan ishlarda (asosan sanoat mahsulotlarini ishlab chiqarish) qatnashishlari kerak edi.
I BOB. NARANING SIYOSIY TARIXI. 1.1. Siyosiy kurashning shakli va sabablari. Ijtimoiy-siyosiy inqirozlarning yoʻqligi siyosiy zodagonlar orasida hokimiyatni qayta taqsimlashga qaratilgan doimiy urinishlar boʻlganligi haqiqatini bekor qilmaydi. Bu kurashlar faqatgina moddiy boyliklar uchun qaratilmagan edi. Jamiyatning asosiy boylligi yer davlatning Mulki hisoblanib mahsulot oldi sottisining tarqalishi cheklangan edi. Shu sababdan pul koʻrinishida toʻplangan boylikning qadri unchalik baland emas edi. Shu sababli, siyosiy kurash bir vaqtning oʻzida ijtimoiy obroʻni koʻtargan holda siyosiy ierarxiyada (yuqori mansab) qonun qabul qilish darajasidagi kuchga ega boʻlgan martabani egallashni maqsad qilgan. Faqat shu orqaligina mehnat va moddiy resurslardan foydalanish imkoniyati paydo boʻlar edi (yerga tegishli boʻlgan dehqonlari bilan).
Qonunchilik ijrosida taxt vorisini tayyorlashda nazorat boʻlmaganligi sababli har bir zodagon oʻz vakilini ichida turli hil oqimlar mavjud boʻlgan imperator oilasiga qoʻshish uchun siyosiy kurash ketgan. Shuning uchun “imperator nasli” termini oʻz mohiyatida “monolitik” tushunchasini yoʻqotgan edi. Keyingi hukmdor kelganda aqlga sigʻmas oʻzgarishlar boshlangandi. Dzito taxtdan voz kechib oʻzining 7 yoshlik nabirasi Mommuni taxtga oʻtkazadi. Oʻzi esa hech qayerda mavjud boʻlmagan mansab “Daydzo Tenno”ni (amaldagi sobiq qirolicha) qabul qilib amaldagi hukmdorga aylangan. Mommuning vafotidan soʻng Gemmeyning hech bir qonunga toʻgʻri kelmagan holda taxtga oʻtirishi ham bunga misol boʻla oladi.
Bunday istisnolar ehtimol Temmuning davrida amalga oshirilgan islohotlar natijasi deb yuritiladi, uning islohotlari oliy maqomdagi zodagonlarga kuchliroq qaratilgani bois taxt vorisini tayinlash siyosati oʻz kuchini yoʻqotadi. Buning ustiga saroy uchun kelinlarni topishda yakkahukmron boʻlib olgan Soga oilasining ham chetga suqib chiqarilishi bilan bir necha oilalar bu tadbirni oʻz qoliga olishga harakat qilishdi. Raqobatlashayotgan oilalar orasida kuchlar muvozanatini saqlash maqsadida aksar vaziyatlarda keskin choralar qoʻllangan va tanlov ayol kishiga toʻxtagan (VIII asrda 5 ta erkak 4 ta ayol hukmronlik qilgan). Bu davrda hukmdor ayolining siyosatga ta’siri ham katta boʻlgan.
Nara davrining boshlarida taxt vorisi tanlashining qanday oshirilishini tushunish uchun Gemmoning taxtga oʻtirayotganda eʻlon qilingan farmon katta hujjat hisoblanadi. Unda xususan shunday yozilgan edi “hukmdorimiz (Mommu) vafot etdi, bizning davr oʻtdi biz endi sokinlik istab kassalikni yengishni xohlaymiz, quyoshdan meros boʻlib qolgan taxtga esa hukmdor kerak shuning uchun biz uni topshiramiz”. Gemmoyning qarorlarinig bevositaligini isbotlash maqsadida u imperator Tentining soʻzlariga yondoshadi: “Mana usha Yamatoning farzandi Afumi-no Ootsuning hukmdori qabul qilgan qarorlar, bular oy va quyosh kabi 12uzoq umrli boʻlib hech qanday oʻzgarishlarsiz davom etadi, barchamiz qabul qilib xizmat oʻtadik”.
Tenti oʻz davrida taxtga voris tayyorlashni yangi koʻrinishini tatbiq etgan, ya’ni imperator hayotligidayoq oʻzidan soʻng taxtga oʻtiradigan insonni xech kimning tazyiqisiz tayinlab ketish, va u keyinchalik soʻzsiz hukmdor boʻlishga haqli hisoblanar edi. Shu davrga qadar hukmdor tayinlash ishi har doim imperatorning vafotidan soʻng anʻanaviy usulda olib borilar edi.
Biroq, bunday yondashuv ichki sulolaviy kurashlarning paydo boʻlishini oldini olish uchun ishonchli poydevor boʻla olmadi. Taxtga da’vogarlar koʻp boʻlganligi bois (VIII asr qonunchiligiga muvofiq imperator xonadonida rasman bir hil maqomdagi zodagonlar koʻpchilikni tashkil etgan) ziddiyatlarning kelib chiqishiga sabab boʻlgan. Bundan koʻrib turamizki imperator tayinlash anʻanaviy arindoshchilikka bogʻliq boʻlgan, chunki merosxoʻrlar xech qanday ustunlikka ega emas edilar. Keyinchalik bunday ziddiyatlar chiqmasligi uchun imperatorlikdan voz kechib oldindan voris tayyorlashga kirishishgan. Shunday usulda Dzito Mommuning foydasiga, Gemmey Gensyoning, Gensyo esa Mommuning oʻgʻli Syomuning foydasiga, u esa oʻz qizi Kokenning, Koken Dzyuninga qoldirgan ammo keyinchalik Kokenning qistovi bilan Dzyunin taxtni yan Kokenga topshiradi va u Syotoku nomi bilan taxtga oʻtiradi va oxirida Kammuning foydasiga taxtdan voz kechadi. Bundan koʻrib turamizki, VIII asrda hukmdorlik qilganlardan faqatgina Mommu va Syotokugina vafotiga qadar taxtda qolishgan.
