Iqtisodchilar turli iqtisodiy hodisalarni o‘rganish uchun ularning iqtisodiy model deb atalgan formal tasvirlanishlaridan foydalanishadi. Iqtisodiy modellarga iste’molchilarni tanlash modeli, firmalar modeli, iqtisodiy o‘sish modeli, tovarli, faktorli, moliyaviy bozorlarda muvazanat modellari va boshqalarni misol qilib olish mumkin. Modellami tuzishda iqtisodchilar izlanayotgan hodisalarni aniqlovchi muhim faktorlarni ajratib oladilar, qo'yilgan masalani yechishda muhim boMmaganlarini esa tashlab yuborishadi.
Shuni ham ta’kidlab o'tish kerakki, ortiqcha soddalashtirilgan model qo'yilgan talablaiga javob berolmaganidek, o‘ta murakkab modellar esa yechilish jarayonida qiyinchiliklar tug‘diradi. Iqtisodiy modellarni tuzish quyidagi bosqichlardan iborat:
1. Tadqiqot maqsadi va predmeti aniq ifodalanadi.
2. Qaralayotgan iqtisodiy tizimda qo'yilgan maqsadga mos keluvchi tuzilishli va funksional elementlaming ichidan eng muhim, sifatlilari ajratib olinadi.
3. Model elementlari orasidagi bogManishlar ifodalanadi.
4. Matematik model tuziladi.
5. Matematik model bo‘yicha hisob — kitoblar olib boriladi va yechim iqtisodiy tahlil qilinadi. Iqtisodiy modelga quyidagi misollarni keltirish mumkin:
1-masala. Bir yildan keyin $12000 olish uchun bankka berilgan stavkada (20 % yillik) qancha so‘m qo'yish kerak?
Bu masalaning modelini tuzish uchun quyidagi belgilashlarni kiritamiz: - orqali boshlang'ich summani, M , -orqali oxirgi summani, R- orqali foiz stavkasini belgilaymiz. (/holda oxirgi summaning ko‘rinishi
II BOB. MOLIYAVIY VA IQTISODIY JARAYONLAR
2.1 MOLIYAVIY JARAYONLARNI MODELLASHTIRISH
Modellashtirish zarurati butun korxona faoliyatini takomillashtirishdan iborat, buning uchun jarayonlarning asosiy bosqichlarini tushunish va keraksiz yoki zaif tomonlarni bartaraf etish imkonini beradigan turli xil modellar qo'llaniladi.
Modellashtirish bir necha ketma-ket bosqichlardan iborat:
Qurilgan modelni diagnostika qilish, o'rganish va takomillashtirish;
Tuzatishlar bilan modelni ishlab chiqish;
Uni sinovdan o'tkazish va qo'llash;
Xatoni tuzatish.
Biznes jarayonlarini tahlil qilish uchun ishlatiladigan ko'rsatkichlar.
Biznes jarayonlarini tahlil qilish misoli, agar siz "Lastochka" MChJ omborida mahsulotlarni to'ldirish jarayoni tahlilini kuzatsangiz, quyidagi bosqichlarni ko'rishingiz mumkin:
Muammolarni o'rganish jarayonida quyidagi kamchiliklar aniqland;
Mehnatdan notekis foydalanish;
Tegishli shart-sharoitlarning yo'qligi;
Avtomatlashtirish yo'q;
Reyting - aniqlangan muammolar jiddiyligi bo'yicha saralanadi:
Mahsulotlarni notekis yetkazib berish sabablarini bartaraf etish;
Axborot tizimini joriy etish va barcha korxona jarayonlarini bog‘lash;
Binoni kapital rekonstruksiya qilish;
Oson kirish uchun tokchalarni joylashtiring.
Bularning barchasi kiruvchi buyurtmalarga xizmat ko'rsatish tezligini ta'minladi.
Amalga oshirilgan harakatlarni baholash bir guruh mutaxassislar tomonidan to'liq tahlil qilingandan so'ng, ishlab chiqilgan optimallashtirish modeli va ishlanmalarni amalga oshirish bo'yicha takliflar bilan olingan ma'lumotlar bo'yicha hisobot tuziladi.
Shunday qilib, tahlil ishlab chiqarishning zaif tomonlarini aniqlash va rahbariyatning fikrini hisobga olgan holda asosiy savollarga javob olish imkonini beradi.
Shu bilan birga, nafaqat korxona ishini, balki xodimlar bilan ishlashni takomillashtirishni optimallashtirishdan foydalanishga ruxsat beriladi. Optimallashtirishning asosiy usullari biznes jarayonlarini optimallashtirish usullari istalgan natijalarga va muammoning tanlangan yechimiga qarab farq qilishi mumkin:
Istisno - jarayonning bosqichlarini qisqartirish va boshqa to'siqlarni bartaraf etish;
Soddalashtirish - mahsulotni iste'molchiga targ'ib qilishning murakkabligini kamaytirish uchun zarur;
Standartlashtirilgan - barcha jarayonlarning avtomatik o'zaro ta'siri uchun zarur;
Kamaytirish - qo'shimcha xarajatlarning barcha mumkin bo'lgan bosqichlari;
Tezlashtirish - simulyatsiya, avtomatlashtirish va namunalarni faol loyihalash.
Bundan tashqari, biz axborot tizimlari bilan integratsiya qilish vositalarini va biznes jarayonlarini boshqarish vositalarini (shu jumladan biznes jarayonlarini tavsiflash uchun tillardan foydalanadigan echimlarni) muhokama qilamiz; jarayonlarni simulyatsiya qilish, jarayonlarning bajarilishini nazorat qilish va tahlil qilish haqiqiy hayot, biznes jarayonlarini modellashtirish vositalariga asoslangan yechimlarni yaratish.
Sizning e'tiboringizni shu narsaga qaratmoqchimanki, birinchidan, ushbu tsikl muallifning biznes jarayonlarini modellashtirish bo'yicha shaxsiy nuqtai nazarini taqdim etadi, bu muhokama qilingan vositalar va xizmatlarni etkazib beruvchilarning rasmiy fikrlariga hech qanday aloqasi yo'q; ikkinchidan, bu sikl o'zini tizimli deb ko'rsatmaydi - u faqat jarayon yondashuvining muallifga eng qiziqarli va e'tiborga loyiq ko'rinadigan jihatlarini aks ettiradi.
