I bob. Mexanik harakat haqida umumiy ma’lumotlar 1-§. Jismlarning harakati mexanik harakat

Tayanch tushunchalar: sirpanish ishqalanish, sirpanish ishqalanish 
kuchi,  sirpanish  ishqalanish  koeffitsiyenti,  dumalanish  ishqalanish, 
dumalanish  ishqalanish  kuchi,  dumalanish  ishqalanish  koeffitsiyenti.
µ
d 
= F
i(d)
mg .
r
yoki
(4)

---

122
Dinamika asoslari
1.  Dumalanish  ishqalanish  kuchini  tushuntirib  bering.  Uning  formulasi  qanday 
ifodalanadi?
2.  Tevarak-atrofingizda  uchraydigan  sirpanish  ishqalanish  va  dumalanish  ishqa-
lanishga misollar keltiring.
1.  Gorizontal  holatdagi  yog‘och  taxtaning  sirtida  yog‘ochdan  yasalgan  5  kg  mas-
sali  taxtacha  tekis  sirpantirilmoqda.  Bunda  hosil  bo‘lgan  sirpanish  ishqalanish 
kuchini  toping.  (Ushbu  va  keyingi  masalalarda  g  =  10  m/s
2
 deb, ishqalanish 
koeffitsiyentining  qiymatini  mavzudagi  jadvaldan  va  matndan  oling.)
2.  Gorizontal  holatdagi  po‘lat  sirtida  po‘latdan  yasalgan  10  kg  massali  jism  gori-
zontal yo‘nalishda kuch bilan tekis tortib sirpantirilmoqda. Bunda jism qanday 
kuch bilan tortilmoqda?
3.  Gorizontal  holatdagi  po‘lat  sirtida  radiusi  10  sm,  massasi  3  kg  bo‘lgan  po‘lat 
disk tekis dumalantirilmoqda. Bunda hosil bo‘lgan dumalash ishqalanish kuchi-
ni toping.
4. 3-masalada keltirilgan disk yon tomoni bilan gorizontal holatdagi po‘lat sirt 
ustida  tekis  sirpantirilmoqda.  Sirpanish  ishqalanish  kuchini  toping.  Uni  3-ma-
saladagi  dumalash  ishqalanish  kuchi  bilan  taqqoslang  va  xulosa  chiqaring.