I bob. Mexanik harakat haqida umumiy ma’lumotlar 1-§. Jismlarning harakati mexanik harakat

108-rasm. Ishqalanish 
tufayli yo‘lkaning 
orqaga harakati
106-rasm. 
Transportyorda yukni 
yuqoriga chiqarish
→

---

118
Dinamika asoslari
muzli yo‘lda ketayotgan avtomobil g‘ildiraklari 
bilan muzlik orasidagi ishqalanishni oshirish 
kerak bo‘lsa, konki bilan muz orasidagi ishqa-
lanishni kamaytirish lozim bo‘ladi. 
Zaruriyatga qarab ishqalanishni kamaytirish 
yoki orttirish mumkin. Buning uchun avval 
ishqalanish  koeffitsiyentini  o‘lchash  zaruriya-
ti tug‘iladi. Tinchlikdagi ishqalanish kuchini 
o‘lchash  mumkin.  Agar  taxtacha  (jism)ni  go-
rizontal sirtga
 
qo‘yib, dinamometr bilan tortsak, 
jism joyidan qo‘zg‘almasa-da, dinamometrning 
ko‘rsatkichi orta boradi va ma’lum maksimal 
F = F
i(t)
  qiymatga yetganida, jism joyidan 
qo‘zg‘aladi  (109-a rasm). Bunda F
i(t) 
– tinchlikdagi ishqalanish kuchi.