I bob. Makroiqtisodiy nisbatlar nazariyasi

Nazariy qoidalarning o‘ziga xosligi. P.Buagilberning muhim yutug’i, U.Pettiga o’xshab qiymatning mehnat nazariyasini «asoslab» berishi hisoblanadi. Bunda u bozorda tovarlar o’rtasidagi almashuv nisbatlari mexanizmini sarflangan mehnat miqdori yoki ish vaqtini hisobga olgan holda tahlil qiladi. Bu konsepsiya nomukammal bo’lishiga qaramasdan (uning asosida sarfli prinsip yotadi) o’z davri uchun progressiv hisoblanadi, chunki merkantilistlarning bahoning shakllanishida pulning tabiiy roli to’g’risidagi konsepsiyasidan keskin farq qiladi. P.Buagilber merkantilizmni ko’p jihatdan to’g’ri tanqid qilish bilan birga pulning iqtisodiyotdagi ahamiyatini mensimagan holda, 96 mamlakatning iqtisodiy o‘sishida qishloq xo‘jaligi ahamiyatini mutlaqlashtirdi, boylikni ko’paytirishdagi sanoat va savdoning ahamiyatini inkor etdi. Klassik iqtisodiy nazariya vakillari ichida u pulni bekor qilish mumkin va zarur, deb hisoblagan yagona iqtisodchi hisoblanadi, uningcha pul tovarlarning «haqiqiy qiymatlari» bo’yicha ayirboshlanishini buzadi. Birinchi Fransuz klassigining fikri bo’yicha, iqtisodiyotdagi asosiy soha savdo emas, balki ishlab chiqarish, eng avvalo, qishloq xo’jaligi hisoblanadi. P.Buagilber o’z asarlarida iqtisodiyotning «tabiiy» qonunlari to’g’risida qayd qilib o’tadi. Davlat yuqori soliqlarni joriy etish yoki proteksionizm siyosatini qo’llash bilan ularga xalaqit bermasligini tavsiya etadi.
Keynschilik – rivojlangan bozor iqtisodiyotini davlat tomonidan tartibga solib turish zarurligini asoslashga qaratiladi. Jon Meynard Keyns «Bandlik, foiz va pulning umumiy nazariyasi» (1936) nomli kitobida bunday tartibga solish yalpi talabga hamda shu orqali inflyatsiya va bandlikka ta‘sir ko’rsatishini asoslaydi. Neoliberalizm (F.Xayek, L.Erkard) – davlatning iqtisodiyotga aralashuvini eng kam darajaga keltirishga, e‘tiborni xususiy tadbirkorlikni rivojlantirishga qaratish lozimligini uqtiradi.
Monetarizm – (M.Fridman) iqtisodiyotni boshqarishni pul muomalasini tartibga solish orqali amalga oshirish mumkinligini asoslab beradi.

2.