I-боб. “ИҚтисодийхавфсизлик” фанига кириш, ИҚтисодий хавфсизликнинг моҳияти ва таркибий элементлари

1.3. Иқтисодий хавфсизликнинг моҳияти ва таркибий элементлари 
Миллий хавфсизликнинг муҳим таркибий қисми, уни таъминлашнинг 
энг муҳим шарти ёки омили, кўрсаткичи иқтисодий хавфсизликдир. 
“Таниқли рус иқтисодчиси Л.И.Абалкин ушбу тушунча моҳиятини очиб 
берувчи уч элементни кўрсатиб берган: 
-
иқтисодий мустақиллик. Ҳозирги жаҳон хўжалиги шароитида 
иқтисодий мустақиллик абсолют характерга эга эмас, чунки халқаро меҳнат 
тақсимоти миллий иқтисодиётларни бир-бирига ўзаро боғлиқ қилиб қўяди. 
Бундай жараёнда иқтисодий мустақиллик давлатнинг иқтисодий ресурслар 
устидан назорат ўрната олиш имкониятини, жаҳон савдоси, кооперация 
алоқалари, илмий-техника ютуқларини айирбошлашда тенг иштирок этиш ва 
рақобатбардошликни таъминлайдиган ишлаб чиқариш, самарадорлик ва 
сифат даражасига эришишни англатади; 
-
миллий иқтисодиётнинг барқарорлиги. Бу шаклидан қатьи назар 
мулкчиликнинг ҳимоя қилиниши, тадбиркорлик фаоллиги учун ишончли 
шароит 
ва 
кафолатларнинг 
яратилиши, 
мамлакатдаги 
ҳолатнинг 
ёмонлашувига, беқарорликка олиб келувчи омилларнинг жиловланишини 
(яъни иқтисодиётдаги криминал тузилмаларга қарши кураш, даромадлар 
тақсимланишида жиддий фарқлар, табақаланишнинг келиб чиқиши, 
ижтимоий зиддиятларнинг кескинлашиб кетишига йўл қўймаслик) тақозо 
этади; 
-
ўз-ўзидан ривожланиш ва тараққий этишга қодирлик. Бу эса 
инвестициялар ва инновация учун қулай муҳитнинг яратилиши, ишлаб 
чиқаришнинг мунтазам модернизациялашуви, янгиланиши ва такомиллашиб 
бориши ҳамда ходимларнинг билим, касб-малака, умумий маданий 
даражаларининг 
ўсиб 
бориши 
миллий 
иқтисодий 
барқарорлик 
мавжудлигининг зарурий шартига айланишини ифодалайди
7
(3-чизма). 
3-чизма 
Иқтисодий хавфсизлик мазмуни 
7
Спанов М. Экономическая безопасность: сущность, критерии, формы // Транзитная экономика, 1998. – с. 3.

---

Ўз-ўзидан ривожланиш ва 
тараққий этишга қодирлик 
Миллий иқтисодиётнинг 
барқарорлиги 
Иқтисодий мустақиллик