I-боб. “ИҚтисодийхавфсизлик” фанига кириш, ИҚтисодий хавфсизликнинг моҳияти ва таркибий элементлари

Иқтисодий хавфсизлик 
Ушбу фикрларга асосланга ҳолда “иқтисодий ҳавфсизликʼʼ 
тушунчасини миллий иқтисодиёт мустақиллиги, унинг барқарорлиги, 
мустаҳкамлиги, доимо яниланишга ва ўз-ўзидан такомиллашиб боришга 
қодирлигини таъминловчи шарт-шароитлар ва омиллар йиғиндиси, деб 
таърифлаш мумкин. 
Иқтисодий хавфсизлик иқтисодиётнинг турли субъектларига тегишли 
бўлиб, улар қуйидагилардан иборат: алоҳида фуқаролар; хусусий 
тадбиркорлик, бизнес; давлат корхоналари; миллий иқтисодиёт; давлат. 
Ички иқтисодий соҳаларда хавфсизлик табиий, техникавий-иқтисодий, 
инфратузилмавий, ижтимоий, микро ва макроиқтисодий ривожланишнинг 
бошқа омиллари, шунингдек, беқарорлик, тангликни келтириб чиқарувчи 
ички ва ташқи таҳдидлар таъсиридан ҳимоя қилувчи ички иммунитетлар 
билан боғлиқдир. 
Ташқи иқтисодий соҳадаги хавфсизлик мамлакатнинг жаҳон 
бозоридаги рақобатбардошлилиги, миллий валютаси барқарорлиги, 
давлатнинг молиявий аҳволи билан тавсифланади. 
Турли иқтисодий таҳдидлар, нохуш ҳолатлар оқибатида кўрилган 
зарарларнинг ўрнини қоплаш учун зарур бўлган харажатларни прогноз 
қилиш ҳам муҳим аҳамиятга эга. Бунинг натижасида фавқулоддаги ҳолатлар 
оқибатида кўриладиган зарарларни қоплаш, барқарор ижтимоий-иқтисодий 
ривожланишни таъминлашга йўналтирилган ресурсларни баҳолаш ва ўз 
вақтида шакллантириш учун имконият яратилади. 
Компенсацион ресурслар ўз мазмунига кўра суғурта, захира, резерв 
ресурсларини англатади. Компенсацион салоҳият (потенциал) мамлакат 
иқтисодиётининг танглик, нохуш ҳолатларга қайишқоқлигини, унинг олдини 
олиш ва уни енгиб ўта олиш, хўжалик жараёнларининг ижтимоий-иқтисодий 
ривожланишнинг барқарорлиги ва мустаҳкамлигини тиклай олиш 
қобилиятини англатади. Компенсацион салоҳият миллий иқтисодиёт, халқ 
хўжалигининг бирон-бир сектори ёки бирон-бир йирик ҳудудда 
нохушликлар вужудга келганида уларни тиклай олишга қодирлигини 
ифодалайди. 

---

Мамлакат иқтисодий тизимининг турли даражаларидаги иқтисодий 
муносабатлар иқтисодий хавфсизлик объектлари ҳисобланади; 
-
макроиқтисодий даражадаги мамлакат иқтисодиёти; 
-
ҳудудий ва тармоқ даражасидаги ҳудуд ва тармоқ иқтисодиёти; 
-
оила ва шахс даражасидаги мамлакат фуқароларининг ҳар бирининг 
иқтисодий манфаатлари. Юқорида билдирилган фикрларга асосан хулоса 
қилиб, кенг маънода иқтисодий хавфсизликни миллий иқтисодиётнинг 
самарали, динамик ўсишига, унинг жамият, давлат, шахс эҳтиёжларини 
қондиришнинг, ташқи бозорда рақобатга бардошлилигини таъминловчи, 
турли таҳдид ва йўқотишлардан кафолатловчи ички ва ташқи шароитлар 
йиғиндиси деб таърифлаш мумкин бўлади.