Давлатнинг шакллари тушунчаси ва унинг таркибий элементлари

ДАВЛАТНИНГ ШАКЛЛАРИ
1. ДАВЛАТНИНГ ШАКЛЛАРИ ТУШУНЧАСИ ВА УНИНГ ТАРКИБИЙ ЭЛЕМЕНТЛАРИ
2. ДАВЛАТ ШАКЛЛАРИНИНГ РИВОЖЛАНИШИ ВА ЎЗГАРИШИГА ТАЪСИР ЭТУВЧИ ОМИЛЛАР
3. ДАВЛАТНИНГ БОШҚАРУВ ШАКЛЛАРИ: РЕСПУБЛИКА ВА МОНАРХИЯ
4.ДАВЛАТНИНГ ТУЗИЛИШ ШАКЛЛАРИ: УНИТАР, ФЕДЕРАТИВ ВА КОНФЕДЕРАТИВ
5. СИЁСИЙ РЕЖИМ: ТУШУНЧАСИ ВА ТУРЛАРИ
6. ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ДАВЛАТ ШАКЛИНИНГ ЎЗИГА ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ
1. ДАВЛАТНИНГ ШАКЛЛАРИ ТУШУНЧАСИ ВА УНИНГ ТАРКИБИЙ ЭЛЕМЕНТЛАРИ
ДАВЛАТ ШАКЛИ
- бу ўз ичига давлат бошқаруви, давлат тузилиши ва сиёсий (давлат) режимни қамраб олувчи сиёсий ҳокимиятни ташкил этиш усуллари йиғиндисидир.
сиёсий (давлат) режим, яъни сиёсий (давлат) ҳокимиятни амалга ошириш усул ва услубларидир.
давлат тузилиши шакли, яъни давлатнинг ҳудудий тузилиши, марказий, минтақавий ва маҳаллий ҳокимиятлар ўртасидаги ўзаро муносабатларнинг муайян тартиби
бошқарув шакли, яъни давлат ҳокимияти ва бошқарувни ту­зиш ҳамда ташкил этишнинг муайян тартиби
Давлат шаклининг таркибий элементлари қуйидагилардан иборат:
Ижтимоий-иқтисодий, маърифий-маданий муҳит
Тарихий, миллий ва диний анъаналар, урф-одатлар
Табиий, географик ва иқлимий шарт-шароитлар
Сиёсий кучларнинг ўзаро нисбати
Жамиятни ғоявийлаштириш ва сиёсийлаштириш даражаси
2.Давлат шаклларининг ривожланиши ва ўзгаришига таъсир этадиган омиллар:
МОНАРХИЯ
РЕСПУБЛИКА
3.Давлат бошқарув шакли:
МОНАРХИЯНИНГ БЕЛГИЛАРИ:
Ҳокимият мерос орқали ўтади
Ўз ҳокимиятидан умрбод фойдаланадиган давлат бошлиғининг мавжудлиги
Монархнинг ўз хатти-ҳаракатлари юзасидан ҳуқуқий жавобгар эмаслиги
Монарх шахсининг дахлсизлиги
Ички ва ташқи сиёсатни амалга оширишда бевосита ўз номидан иш кўриши
МОНАРХИЯ БОШҚАРУВИНИНГ КЎРИНИШЛАРИ
1.

• Мутлоқ (абсолют) монархия

2.

• Чекланган монархия (парламентар, конституцион)

3.

• Дуалистик (аралаш) монархия

РЕСПУБЛИКАНИНГ БЕЛГИЛАРИ
Давлат бошлиғининг қонунда белгилаб қўйилган ҳолатларда юридик жиҳатдан жавобгарлиги;
Давлат ҳокимиятини давлат бошлиғи номидан эмас, балки халқ номидан амалга оширилиши;
Давлат бошлиғи ва бошқа олий ҳокимият органларининг муайян муддатга сайлаб қўйилиши;
Давлат бошлиғи ва бошқа сайлаб қўйиладиган органларнинг сайловчилар олдида масъуллиги ҳамда уларнинг муайян муддатга сайланиши ва тайинланиши;
РЕСПУБЛИКАНИНГ - ШАКЛЛАРИ
ПРЕЗИДЕНТЛИК
ДУАЛИСТИК (АРАЛАШ)
ПАРЛАМЕНТАР
ТАРИХИЙ ШАКЛЛАРИ
4.Давлатнинг тузилиш шакли
-
бу давлатнинг сиёсий ва маъму
рий –ҳудудий тузилиши бўлиб, марка
зий ва маҳаллий органлар ўртасидаги ўзаро алоқаларни тавсифлайдиган
давлат шаклининг таркибий
қисмидир.
ОДДИЙ (УНИТАР)
МУРАККАБ (ФЕДЕРАТИВ ВА КОНФЕДЕРАТИВ)
Давлатнинг тузилиш шакли
ФЕДЕРАТИВ ДАВЛАТНИНГ УМУМИЙ БЕЛГИЛАРИ
федерация ҳудуди унинг алоҳида субъектларидан – штатлар, кантонлар, республикалар, ўлкалар ва бошқа ҳудудлардан иборат бўлади;
федерация ва унинг субъектлари ваколатлари доираси иттифоқ шартномасида, конституциясида, ўзаро ваколатларни чегаралаш тўғрисидаги икки томонлама шартномаларда белгилаб қўйилган бўлади;
федерация субъектлари ўзларининг конституциялари ва қонунчилик тизимига, олий қонунчилик, ижро, суд ҳокимиятлари тизимига эга бўлади;
ДЕМОКРАТИК РЕЖИМ-БЕЛГИЛАРИ
Иқтисодий фаолият соҳасида шахснинг эркинлиги;
Шахсий ҳуқуқ ва эркинликларнинг кафолатланганлиги;
Ошкоралик, оммавий ахборот воситаларининг эркинлиги ва улар фаолиятининг цензурадан холилиги;
Ҳокимият ваколатларининг тақсимланганлиги
5. СИЁСИЙ РЕЖИМ: ТУШУНЧАСИ ВА ТУРЛАРИ
НОДЕМОКРАТИК РЕЖИМ-БЕЛГИЛАРИ
давлат ҳокимиятини амалга оширишда ҳуқуқийлик тамойилига амал қилинмаслиги;
жамоат ташкилотларининг давлат томонидан назорат қилиниши;
ижтимоий ҳаётнинг барча соҳалари устидан давлатнинг тўла назорати ўрнатилганлиги;
ягона партия диктатурасининг ўрнатилганлиги;

Тавсия этиладиган адабиётлар

1. Scott Veitch, Emilios Christodoulidis, Lindsay Farmer. Jurisprudence: Themes and Concepts. Second edition. – London: Routledge-Cavendish, 2012. -305 p.

2. Hans Kelsen. General Theory of Law and State. – Cambridge: Harvard University Press, 2009. –516 p.

3. Исломов З.М. Давлат ва ҳуқуқ назарияси. Дарслик. – Тошкент: Адолат, 2007. –916 б.

4. Одилқориев Х.Т., Тультеев И.Т. ва бошқ. Давлат ва ҳуқуқ назарияси. Дарслик / Х.Т.Одилқориев таҳрири остида. –Т.: Sharq, 2009. –592 б.