I bob. Darslik va o’quv adabiyotlarida anorganik birikmalar eng muhim siniflarining yoritilishi 5

IV. Mustahkamlash ( 10 daqiqa).
Topshiriqlar bajarilgach, har bir guruh o’zi ta’rif bergan kislotaning molekula modelini ko’rgazmali magnit doskada ifodalash lozim (to’g’ri bajarilganiga qarab baholanadi).





O’qituvchi: Guruh sardorlari, marhamat, davraga tashrif buyuring va mana bu topshiriqni bajaring.

HCl HNO3 H2SO4 H3PO4 HClO3 H3PO3

Ushbu tarqatmadagi kislotalarni guruhlarga ajrating.

1. 
   asosli:
   
2. 
   asosli:
   
3. 
   asosli:
   

Qaysi guruh oldin va to’g’ri bajarsa, o’sha g’olib bo’ladi.
O’qituvchi: Hurmatli o’quvchilar endi “Xotira mashqi” ni o’tkazamiz. Hozir men 3ta guruhlardan bittadan o’quvchini yonimga chorlayman. Qolgan o’quvchilar o’zini daftarda sinab ko’radi. Masalan: nitrat kislota, ftorit kislota, sulfat kislota, sirka kislota, ortofosfat kislota, xlorid kislota.
Javoblar olingach , “Kimyodan masala va mashqlar yechish” kitobidan 215 – masala bajariladi.
Shart: Oltingugurtning massa ulushi sufid kislotada ko’pmi yoki sulfat kislotadami?
Yechish: Mr(H₂S)=34gr Mr(H₂SO₄)=98gr
ω(S)= = =0,94 m.u; ω(S)= = =0,33 m.u.
V. Xulosa (4,5 daqiqa).
Xulosalar ekranda namoyon bo’ladi.
Eng muhim kislotalarga sulfat kislota, nitrat kislota, xlorid kislota kiradi. Kislotalar eritmasini tayyorlashda kislota sekin – asta suvga quyiladi.
Xlorid kislota oshqozon shirasi tarkibida bo’ladi. Kislota ortib ketsa oshqozon devorini yallig’laydi, kam bo’lsa ovqat yaxshi hazm bo’lmay, og’izdan qo’lansa hid keladi.
Nitrat kislota oltin, platina, tantal, rodiy, iriydiydan boshqa metallar bilan reaksiyaga kirishadi.
Sulfat kislota xlor ishlab chiqarishda, tuzlar, kislotalar, dori – darmonlar, portlovchi moddalar, sellyuloza, bo’yoqlar, akkumulyatorlar, neft mahsulotlari, mineral og’itlar ishlab chiqarishda, qora metallarni xurushlashda ishlatiladi.
Xlorid kislota plastmassalar, bo’yoqlar, dori – darmonlar, xloridlar ishlab chiqarishda va metallarni xurushlashda ishlatiladi.
Nitrat kislota nitroza usulida sulfat kislota ishlab chiqarish, portlovchi moddalar, dori – darmonlar, azotli o’g’itlar, organik azotli birikmalar ishlab chiqarishda qo’llaniladi.